Khôi phục “rau muống tiến vua”: Lại vướng chuyện “bốn nhà”

Gian nan khôi phục giống

Nông dân xã Sen Chiểu (Phúc Thọ) cấy rau muống.

Theo anh Nguyễn Ngọc Bạn, Chủ nhiệm HTX Nông nghiệp Sen Chiểu, loại rau muống đặc biệt ngon là nhờ được hưởng mạch nước sủi và đất phù sa màu mỡ từ sông Hồng. RMTV thân dài từ 30 đến 40cm, ngọn nhỏ vươn dài, lá thưa và nhỏ. Đây là giống rau muống trắng, ăn rất ngon, có thể chế biến nhiều món, sau khi luộc rau có màu xanh, ăn không chát, vị ngọt, giòn, lá mềm. Rau xào thơm và đặc biệt ngon hơn khi làm nộm. RMTV Sen Chiểu mang thương hiệu trong dân gian nhưng nay đã bị lai tạp và thoái hóa nhiều, chỉ còn rất ít gia đình trồng. Để giữ gìn giống rau quý này, năm 2009 xã Sen Chiểu đã phối hợp cùng Công ty Hadico đầu tư, khôi phục và sản xuất. Hadico đã thuê 2ha đất của xã Sen Chiểu, chọn lô có chất đất tốt, xa khu dân cư, trường học, cơ sở y tế, xa nguồn nước thải sinh hoạt và chỉ sử dụng nguồn nước sông Hồng.

Hiện nay Công ty Hadico và xã Sen Chiểu chưa xây dựng thương hiệu riêng cho RMTV nên sản phẩm chưa đạt giá trị cao, người tiêu dùng chưa quen. Ngoài 2ha do Công ty Hadico thuê để sản xuất, nông dân trong xã cũng đang nhân giống loại rau này; bình quân năng suất đạt 185 tạ/ha/năm, nhưng công ty chỉ thu mua được 70%, còn lại 30% nông dân tự bán ra thị trường. Việc sản xuất RMTV phải áp dụng theo quy trình kỹ thuật trồng rau sạch, bảo đảm an toàn, cấy một cây một gốc, khoảng cách cây 25-30cm nhưng nhiều hộ ngại thực hiện. Hiện tại việc mở rộng diện tích RMTV còn gặp nhiều khó khăn do cơ sở hạ tầng giao thông, thủy lợi, cấp thoát nước chưa được đầu tư. Xã Sen Chiểu là làng nghề làm bún, đậu phụ, nước thải từ sản xuất, sinh hoạt, chăn nuôi đổ ra đồng, ra mương không chỉ gây ô nhiễm môi trường nước mặt mà còn phá dần mạch nước sủi làm nên vị ngon của RMTV. Nhiều ruộng rau bị chuyển màu lẫn với rau muống thường, không còn màu trắng, không to ngọn như xưa nữa.

Cần liên kết "4 nhà"

Sau một thời gian khôi phục, RMTV do Công ty Hadico thu mua đã có mặt tại một số gian hàng giới thiệu sản phẩm của công ty và các siêu thị trên địa bàn Hà Nội. Tuy nhiên, khối lượng không nhiều, không ổn định chỉ khoảng 300 kg/ngày. Chủ nhiệm Hợp tác xã Sen Chiểu Nguyễn Ngọc Bạn cho rằng, để khôi phục được loại rau này cần có sự liên kết chặt chẽ giữa "4 nhà": nhà nông, nhà khoa học, nhà quản lý, nhà đầu tư. Việc làm cấp thiết hiện nay là phải xử lý được nước thải từ khu dân cư, không cho xả thải bừa bãi ra đồng ruộng để bảo vệ nguồn nước cho rau. Sở NN&PTNT Hà Nội cùng các DN trên địa bàn phối kết hợp với các nhà khoa học đánh giá giá trị, chất lượng của RMTV. Nhà nước nên có cơ chế hỗ trợ nông dân Sen Chiểu khôi phục lại loại rau quý này như đầu tư đường điện, giao thông, hệ thống thủy lợi nội đồng…

UBND huyện Phúc Thọ đã phê duyệt vùng trồng rau an toàn tại xã Sen Chiểu quy mô 30ha, trong đó 20ha trồng RMTV, nhưng nếu không có sự đầu tư đồng bộ sẽ rất khó thực hiện. Hiện tại, Chi cục Bảo vệ thực vật Hà Nội đã hỗ trợ người dân trong xã các lớp tập huấn về IPM trên cây rau, nhưng về lâu dài cần phải chuyển từ tập huấn sang đào tạo nghề cho người trồng rau theo hướng an toàn. Ông Hoàng Trọng Chương, Phó Tổng Giám đốc Hadico cho biết, trong thời gian tới, để RMTV có chỗ đứng trên thị trường, công ty sẽ hoàn thành việc xây dựng thương hiệu để quảng bá rộng rãi. Ngoài ra, sau khi hoàn chỉnh giống gốc, công ty sẽ cung cấp giống cho nông dân xã Sen Chiểu để mở rộng diện tích, đáp ứng nhu cầu của thị trường.