HTX dịch vụ môi trường: Mô hình cần nhân rộng

Hiện cả nước có 19.500 HTX trong đó có 274 HTX dịch vụ BVMT bao gồm 154 HTX chuyên về môi trường (cung cấp nước sạch, thu gom và xử lý rác thải) và 120 HTX tham gia hoạt động BVMT. Nhiều mô hình HTX hoạt động rất hiệu quả như HTX Môi trường Thành Công (Hà Nội), HTX Nước sạch Bình Tây (Tiền Giang), HTX Môi trường Hiệp Hòa, HTX Môi trường Đồng Lợi (Bắc Giang), HTX Chí Linh (Hải Dương)... Những HTX này đã góp phần quan trọng vào giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Tại Hà Nội, HTX Môi trường Thành Công thành lập từ năm 2000, nhưng đến năm 2002 mới được UBND TP cho phép hoạt động do chưa có tiền lệ cũng như cơ chế chính sách xã hội hóa trong lĩnh vực môi trường. Khi Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX, Đề án 17 của Thành ủy về phát triển HTX trong mọi lĩnh vực trong đó có vệ sinh môi trường đi vào cuộc sống, HTX Thành Công trở thành đơn vị đi đầu trong công tác xã hội hóa vệ sinh môi trường trên địa bàn thành phố. Ngoài hoạt động trên địa bàn quận Thanh Xuân, HTX còn thu gom rác thải cho 4 huyện: Hoài Đức, Đan Phượng, Từ Liêm, Thạch Thất, với số lượng 400 tấn rác/ngày. Chủ nhiệm HTX Thành Công Phạm Thiện Tài khẳng định: Ngay từ khi thành lập, Ban chủ nhiệm HTX đã xác định rõ nhiệm vụ để mở rộng địa bàn vệ sinh môi trường và kinh doanh dịch vụ tạo việc làm, thu nhập ổn định cho người lao động. Đặc biệt, với hình thức hoạt động mà HTX đang triển khai, Nhà nước không phải đầu tư vốn, phương tiện, trang thiết bị.

Theo ông Nguyễn Văn Thanh, Tổng Giám đốc Trung tâm Khoa học công nghệ và môi trường (Liên minh HTX Việt Nam), 5 năm qua, thực hiện chương trình hoạt động phối hợp BVMT trong khu vực Liên minh HTX Việt Nam và Bộ Tài nguyên - Môi trường về "Phát huy vai trò của kinh tế tập thể trong việc sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên và BVMT", đã có 23 mô hình thí điểm về quản lý và xử lý môi trường ở các tỉnh, thành phố ra đời, trong đó có 7 mô hình chế biến rác thải hữu cơ làm phân vi sinh (ở Vĩnh Phúc, Hải Phòng, Điện Biên, Quảng Nam, Hà Nam, Hà Nội). Ngoài ra, mô hình HTX nuôi heo sạch, sử dụng khí biogas sản xuất điện (TP Hồ Chí Minh), mô hình HTX xử lý nước thải chế biến thực phẩm thu hồi khí sinh học sử dụng năng lượng tái tạo phục vụ sản xuất, giảm thiểu ô nhiễm môi trường (Tây Ninh), mô hình thu gom bao bì thuốc bảo vệ thực vật (Hà Nam), mô hình HTX quản lý nghĩa trang nhân dân gắn với BVMT cũng đang phát triển tốt…

Ngoài việc tham gia tích cực vào bảo vệ và làm sạch môi trường, các HTX dịch vụ môi trường còn góp phần tạo việc làm cũng như thu nhập và bảo đảm đời sống cho hàng chục nghìn lao động mà chủ yếu là cho người nghèo. Tuy nhiên, tỷ lệ các HTX triển khai phân loại rác tại nguồn, chế biến rác, sử dụng rác là nguyên liệu sản xuất nhằm phát triển kinh tế chiếm tỷ lệ thấp, chỉ là khoảng 13,7%, chủ yếu là làm nhiệm vụ thu gom và vận chuyển rác thải, vận chuyển và cung cấp nước sạch.

Chủ tịch Liên minh HTX Hà Nội Phạm Văn An khẳng định: Để gắn công tác BVMT với đời sống và sản xuất trong khu vực kinh tế tập thể cần đẩy mạnh mối liên kết giữa Nhà nước, nhà khoa học và HTX, để đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào lĩnh vực này. Xây dựng chính sách hỗ trợ về vốn đầu tư công nghệ mới, thân thiện với môi trường cho khu vực HTX. Thông qua nguồn vốn vay ưu đãi, các HTX cần đổi mới trang thiết bị, máy móc công nghệ ít gây ô nhiễm môi trường phục vụ sản xuất kinh doanh, thay thế dần công cụ thủ công, lạc hậu, đồng thời đẩy mạnh đa dạng hóa các nguồn đầu tư từ ngân sách hoạt động BVMT, sử dụng có hiệu quả nguồn vốn đầu tư nhằm phát triển các mô hình HTX môi trường. Bên cạnh đó, Liên minh HTX các tỉnh, thành phố cần tích cực tuyên truyền nâng cao nhận thức về BVMT một cách thiết thực. Đôn đốc thực hiện tốt chủ trương xã hội hóa, gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường trong các mô hình kinh tế tập thể và tham gia chương trình phối hợp với Bộ Tài nguyên - Môi trường về phát huy vai trò của khu vực kinh tế này trong BVMT giai đoạn 2011 - 2015 đạt hiệu quả.