Hình thức tạm nhập, tái xuất: Khó kiểm soát hàng nhập lậu

Trao đổi với PV Báo Hànộimới, ông Nguyễn Ngọc Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan (TCHQ) cho biết, những bất cập trong chính sách quản lý đối với loại hình này đang gây nhiều khó khăn cho lực lượng chống buôn lậu (CBL).

- Thời gian gần đây những vụ buôn lậu quy mô lớn sử dụng hình thức TNTX liên tục được lực lượng CBL của ngành hải quan phát hiện. Ông nhận xét gì về vấn đề này?

- Hình thức kinh doanh TNTX gần đây phát triển khá mạnh ở khu vực phía Bắc. Loại hình này có nhiều ưu đãi về chính sách thuế, mặt hàng, như không tính thuế, cấp phép đối với hàng hóa có điều kiện nên các đối tượng vi phạm đã lợi dụng để buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới. Từ năm 2012 đến nay, do thay đổi về chính sách, một lượng lớn hàng hóa nhập khẩu vào nước ta theo hình thức TNTX đã tồn đọng ở khu vực cảng Hải Phòng và nhiều khu vực biên giới đường bộ các tỉnh phía Bắc. Thực tế đã phát hiện một số vụ vi phạm với thủ đoạn tái xuất không đúng tuyến đường, không đúng cửa khẩu ghi trong giấy phép và tờ khai, khai báo không đúng về tên hàng, số lượng, trọng lượng, chủng loại hàng hóa. Một số lô hàng là hàng cấm nhập khẩu, hàng đã qua sử dụng, rác thải công nghiệp, hàng thực phẩm đông lạnh… có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường bị thẩm lậu vào nội địa, gây mất an toàn cộng đồng và an ninh quốc gia. Lực lượng CBL của ngành hải quan đã phát hiện nhiều trường hợp doanh nghiệp mở tờ khai đăng ký tuyến đường và địa điểm xuất khẩu nhưng không thực xuất qua các điểm này, tự ý phá dỡ niêm phong hải quan, đưa hàng qua các đường mòn, lối tắt nơi không có lực lượng giám sát... Bằng các hoạt động nghiệp vụ, Cục Điều tra CBL đã phát hiện nhiều vụ lợi dụng loại hình kinh doanh TNTX để buôn lậu giá trị lớn. Điển hình là hai vụ được đơn vị phát hiện, bắt giữ gần đây là chuyên án XD-612, bắt giữ 4 tàu thủy vi phạm quy định về loại hình TNTX, thu giữ 1.650 tấn xăng với trị giá hàng hóa vi phạm khoảng 27 tỷ đồng và chuyên án XKH09, bắt giữ vụ buôn lậu 296 tấn xăng TNTX của Công ty Xăng dầu hàng không, trị giá hàng hóa vi phạm khoảng 8 tỷ đồng.

- Vậy, biện pháp hiệu quả nào được Cục Điều tra CBL đề xuất nhằm ngăn chặn hành vi buôn lậu, gian lận thương mại theo hình thức TNTX?

- Để đấu tranh với hiện tượng này, TCHQ đã chỉ đạo Cục Hải quan các tỉnh, thành phố, Cục Điều tra CBL tăng cường các biện pháp kiểm soát như: Rà soát, thống kê hàng hóa TNTX tồn đọng tại khu vực Cảng Hải Phòng, các cửa khẩu có hàng hóa làm thủ tục tái xuất tại khu vực biên giới phía Bắc (thuộc các tỉnh Quảng Ninh, Lạng Sơn, Hà Giang, Cao Bằng, Lào Cai, Điện Biên); phân loại, kiểm tra, đánh giá, xác định tình trạng cụ thể từng lô hàng, từ đó đã xác định được các tờ khai đã quá hạn, nhưng chưa thanh khoản và có biện pháp đôn đốc, xử lý kịp thời. Bên cạnh đó, ngành hải quan cũng tổ chức lực lượng kiểm tra, giám sát chặt chẽ đối với hàng hóa TNTX từ Cảng Hải Phòng đi các cửa khẩu, đường mòn lối mở trên toàn tuyến biên giới phía Bắc. Việc xác định các lô hàng trọng điểm để tổ chức kiểm tra thực tế hàng hóa, khám xét phát hiện vi phạm cũng được thực hiện nhằm phát hiện sớm sai phạm.

- Thực tế cho thấy, vẫn tồn tại một số kẽ hở pháp lý trong việc quản lý, giám sát loại hình TNTX. Ông có kiến nghị gì để hoạt động TNTX được thực hiện hiệu quả hơn?

- Những bất cập trong chính sách quản lý đối với loại hình này, nhất là trong khâu cấp giấy phép TNTX, cùng với những hạn chế trong công tác quản lý, giám sát đã gây nhiều khó khăn cho lực lượng CBL. Với trách nhiệm của mình, TCHQ đã chỉ đạo Cục Hải quan các tỉnh, thành phố và Cục Điều tra CBL tăng cường kiểm soát, phát hiện, xử lý nhiều vụ việc vi phạm nghiêm trọng. Từ thực tế này, TCHQ đã kiến nghị Chính phủ, các ngành liên quan kịp thời sửa đổi, bổ sung một số quy định quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh TNTX.

Tuy nhiên, để giám sát chặt chẽ hoạt động này, cần có cơ chế phân loại, đánh giá thường xuyên doanh nghiệp hoạt động kinh doanh TNTX, chỉ cho phép những doanh nghiệp chấp hành tốt pháp luật về hải quan, thuế... được hoạt động kinh doanh theo hình thức này. Về phía cấp có thẩm quyền cần thường xuyên rà soát, ban hành bổ sung danh mục hàng hóa cấm hoặc hạn chế kinh doanh TNTX phù hợp với từng thời kỳ. Qua đó, giới hạn một số mặt hàng nhạy cảm, có thuế suất cao, hàng có nguy cơ về vệ sinh an toàn thực phẩm, ô nhiễm môi trường, không cho kinh doanh theo loại hình TNTX để ngăn ngừa sai phạm nảy sinh.

- Xin cảm ơn ông!