Giúp việc gia đình được công nhận là một nghề chuyên nghiệp

Chính phủ vừa ban hành những quy định chi tiết về giúp việc gia đình. Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) xem đây là một bước quan trọng để bảo vệ những người lao động này.

“Việc ban hành Nghị định về giúp việc gia đình năm 2014 gửi đi một thông điệp mạnh mẽ rằng nghề giúp việc gia đình, khi đảm bảo các yêu cầu quy định, là một nghề chuyên nghiệp, mang lại những lợi ích đáng kể về kinh tế và xã hội cho các gia đình thuê người giúp việc, cho bản thân người giúp việc và cả xã hội Việt Nam,” bà Nelien Haspels, chuyên gia về giới của ILO Châu Á – Thái Bình Dương cho biết.

“Điều đó thể hiện sự ghi nhận của Chính phủ rằng ngề giúp việc gia đình mang ý nghĩa quan trọng để các thị trường lao động có thể vận hành hiệu quả bằng cách tạo điều kiện để phụ nữ làm việc và duy trì năng suất lao động ngoài gia đình.”

Sau khi đã hoàn tất quá trình soạn thảo với sự hỗ trợ của ILO, Nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều của Bộ Luật Lao động về lao động là người giúp việc gia đình sẽ có hiệu lực từ ngày 25/5.

Theo văn bản này, người sử dụng lao động và người giúp việc gia đình phải ký kết hợp đồng lao động, trong đó người lao động được nghỉ ít nhất 24 giờ liên tục mỗi tuần, được nghỉ 12 ngày phép nguyên lương mỗi năm và nghỉ lễ, Tết theo quy định. Người sử dụng lao động đồng thời có trách nhiệm chi trả bảo hiểm xã hội và bảo hiệm y tế cho người giúp việc gia đình như quy định của Bộ Luật Lao động và không được phép trả lương thấp hơn mức lương tối thiểu vùng.

Cũng như ở các quốc gia châu Á khác, giúp việc gia đình đang ngày một tăng lên ở Việt Nam. Cùng với sự mở rộng của tầng lớp trung lưu, số lượng công việc giúp việc gia đình được Trung tâm Quốc gia Dự báo và Thông tin Thị trường Lao động dự báo sẽ tăng từ 157.000 năm 2008 lên 246.000 năm 2015.

Một nghiên cứu do ILO và Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội tiến hành năm 2011 cho thấy phần lớn người giúp việc gia đình ở Hà Nội và TP HCM là nữ giới từ nông thôn. Hầu hết người giúp việc gia đình mới chỉ tốt nghiệp cấp hai, và không được đào tạo để làm công việc này.

Điều kiện sống của những người giúp việc không ở cùng gia đình thuê lao động và những người giúp việc trông coi người ốm ở bệnh viện thường khá tồi tệ trong khi những người sống cùng gia đình thuê lao động lại ít được giao tiếp với bên ngoài.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nhiều người giúp việc gia đình phải làm việc quá giờ và “làm rất nhiều giờ”. Họ cũng dễ trở thành nạn nhân bị quấy rối tình dục và các dạng bạo lực khác. Bởi vậy, bà Haspels cho rằng nghị định mới này thể hiện “một bước tiến quan trọng”.

Tuy nhiên, theo bà, vẫn còn một số vấn đề liên quan sẽ cần phải được giải quyết. Chẳng hạn, Nghị định đặt ra thời gian nghỉ tối thiểu cho người lao động là 8 giờ, trong đó có 6 giờ nghỉ liên tục trong một ngày. Như vậy, cũng có thể hiểu là thời gian làm việc hợp pháp của họ có thể lên tới 16 giờ/ngày.

Điều này mâu thuẫn với tinh thần của Công ước số 189 về Lao động Giúp việc Gia đình của ILO vốn được đưa ra nhằm giúp người giúp việc gia đình được hưởng sự bảo vệ về mặt pháp luật như những người lao động khác.

“Việc thực thi những quy định này cũng là những thách thức trong tương lai,” bà Haspels nhận định. “Nhưng điều quan trọng nhất là Việt Nam đã hòa mình với các quốc gia khác, bắt đầu đưa ra những phương tiện về luật pháp và chính trị để biến cam kết bảo vệ lao động giúp việc gia đình thành hiện thực.”

Trên thế giới hiện có khoảng 53 triệu lao động giúp việc gia đình. Châu Á là nơi có nhiều người làm việc cho các hộ gia đình nhất – 21,5 triệu, chiếm hơn 40% tổng số lao động giúp việc gia đình của toàn cầu.

Châu Á – Thái Bình Dương cũng là nơi tỷ lệ người giúp việc gia đình được pháp luật lao động điều chỉnh thấp hơn các nơi khác trên thế giới. Chỉ có 3% lao động thuộc nhóm này trong khu vực được nghỉ 24 giờ liên tiếp trong 1 tuần và có ngày phép năm.

Lao động giúp việc gia đình thường kiếm chỉ chưa đầy một nửa, và có khi chỉ bằng 1/5 mức lương trung bình. Việc tiếp cận với sự bảo vệ về mặt pháp luật và xã hội cũng là một vấn đề lớn khác đối với nhóm lao động này.

Công ước số 189 về Lao động Giúp việc Gia đình của ILO có hiệu lực từ tháng 9/2013 và hiện đã có 13 quốc gia phê chuẩn, tạo đà hướng tới việc ghi nhận người giúp việc gia đình có đầy đủ các quyền lao động và không phải là lao động “hạng hai”.