Có nên dùng nguồn dự trữ ngoại tệ để cho vay?

Tại cuộc họp Chính phủ tháng 4 vừa qua, Thứ trưởng Bộ Tài chính Vũ Thị Mai đã đề nghị Chính phủ sử dụng nguồn dự trữ ngoại tệ của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) làm nguồn cấp vốn thay thế.

Theo như biên bản cuộc họp tháng 4 được đăng tải trên trang web Chính phủ, NHNN sẽ chịu trách nhiệm chính và phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư để nghiên cứu, đề xuất cơ chế cho ngân sách vay từ nguồn dự trữ ngoại hối Nhà nước để thêm vốn vào các hoạt động đầu tư phát triển mà không ảnh hưởng đến an toàn tài chính quốc gia.

Trước đề xuất trên, nhóm chuyên gia phân tích của Ngân hàng HSBC cho rằng, nguyên nhân nảy sinh đề xuất là do nhu cầu kém đối với trái phiếu Chính phủ ở các phiên đấu giá gần đây. Bộ Tài chính đang trong thời điểm khó khăn với việc phát hành trái phiếu trong năm nay. Trong 250.000 tỷ đồng kế hoạch phát hành trái phiếu được ấn định cho năm 2015, Bộ Tài chính mới chỉ phát hành thành công 66.000 tỷ đồng, tương đương 27% kế hoạch, từ đầu năm đến nay.

Một trong những nguyên nhân của tình hình ảm đạm này là Nghị quyết 78 đã có hiệu lực từ đầu năm 2015 quy định Bộ Tài chính chỉ có thể phát hành trái phiếu có thời hạn bằng hoặc dài hơn 5 năm. Điều này đã làm việc phát hành trái phiếu của Việt Nam bị ảnh hưởng lớn. Cần biết rằng, năm 2013 và 2014, trái phiếu kỳ hạn ngắn hơn 5 năm chiếm tương ứng 72% và 49% trên tổng số lượng phát hành. Trong khi đó Chính phủ lên kế hoạch huy động 250.000 tỷ đồng, nhiều hơn so với các năm trước, chủ yếu là thông qua các trái phiếu dài hạn. Dường như thị trường không có hứng thú để mua loại trái phiếu dài hạn này.

Theo HSBC, một lý do khác khiến nhu cầu yếu đối với trái phiếu dài hạn yếu có thể là những dự luật vừa mới ban hành gần đây như Thông tư 36 giới hạn các ngân hàng thương mại sử dụng các nguồn vốn ngắn hạn của mình để đầu tư trái phiếu Chính phủ.

Nhóm phân tích của ngân hàng này cho rằng, bất kỳ quyết định nào về việc Chính phủ được vay tiền từ dự trữ ngoại tệ cũng sẽ gây rủi ro đến sự ổn định tiền đồng, bởi NHNN ra chính sách duy trì một biên độ giao dịch hep cho cặp tỷ giá USD/VND (+-1%) mang ý nghĩa, nguồn dự trữ ngoại tệ là công cụ cần thiết bảo đảm sự ổn định tỷ giá. Tuy nhiên, nguồn dự trữ đang thấp hơn so với thông lệ và thấp hơn ngay cả với nền kinh tế khác như Bangladesh và SriLanka vốn có cơ chế quản lý ngoại tệ tương tự. Những số liệu mới nhất cho thấy, NHNN đang nắm giữ khoảng 35 tỷ USD trong nguồn dự trữ ngoại hối vào cuối năm ngoái nhưng vẫn nằm dưới mức trung bình 3 tháng nhập khẩu. Đáng chú ý, cán cân thương mại đã chuyển từ ngưỡng dương vào tháng 11 năm ngoái sang ngưỡng âm 3,3 tỷ từ đầu năm đến nay, một con số chưa từng thấy kể từ năm 2011. “Điều này sẽ càng gây khó khăn cho nguồn dự trữ ngoại hối và tiền tệ”, HSBC phân tích.

HSBC cho rằng, các yếu tố thị trường đã thúc đẩy NHNN giảm giá tiền đồng 2 lần trong năm nay (mỗi lần 1% vào ngày 7/1 và 7/5). NHNN khó có thể phá giá tiền đồng thêm một lần nữa dựa trên cam kết vào tháng 12/2014 là không giảm giá tiền đồng quá 2% trong năm nay.

Hơn nữa, khả năng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất vào cuối năm nay có thể là nguyên nhân mới giúp USD mạnh lên, buộc NHNN phải tận dụng nguồn dự trữ ngoại tệ của mình. Nếu như nguồn dự trữ ngoại tệ của NHNN được đưa vào sử dụng cho việc cấp vốn các dự án phát triển của Chính phủ thì điều này sẽ khiến NHNN trở nên thiếu cơ sở để duy trì với các cam kết và giữ vững uy tín của mình.

Chính tâm lý tiêu cực xung quanh những vấn đề này đã khiến tỷ giá USD/VND giao dịch ở nửa cao của biên độ mặc dù mới pháp giá gần đây.

“Chúng tôi hy vọng sẽ có một vài giải pháp thay thế khác, chẳng hạn như lựa chọn việc phát hành trái phiếu trên thị trường quốc tế. Vì vậy, chúng tôi vẫn kỳ vọng trong năm nay NHNN sẽ không phá tỷ giá USD/VND thêm một lần nữa và duy trì mức tỷ giá dự báo là 21.750 VND vào cuối năm”, HSBC bày tỏ.

Quốc hội đã tiến hành kỳ hợp thứ 9 vào ngày 20/5 và kéo dài đến ngày 26/6. Theo HSBC, trên trang web của Chính phủ, 11 dự án luật được kỳ vọng sẽ thông qua và 15 dự luật sẽ được Quốc hội cho biết ý kiến, trong đó luật Ngân sách Nhà nước là một trong những dự luật được quan tâm nhiều nhất. “Chúng tôi chưa có thông tin cụ thể về những sửa đổi sẽ diễn ra như thế nào nhưng hy vọng được đặt vào sự thay đổi đối với Nghị quyết 78, từ đó tạo cơ hội cho Bộ Tài chính có nhiều linh động trong việc phát hành trái phiếu”,HSBC cho biết.

Nếu như Nghị quyết 78 không được sửa đổi trong phiên họp Quốc hội lần này, “chúng tôi vẫn không kỳ vọng Chính phủ sẽ được thông qua quy định cho phép họ mượn tiền từ nguồn dự trữ ngoại tệ bởi sẽ có nhiều nguy cơ lớn chứa chất”.