Các tuyến đê ở Phúc Thọ: Nhiều sự cố khó lường

Đê Ngọc Tảo, huyện Phúc Thọ. Ảnh: Bá Hoạt

(HNM) - Công tác phòng, chống lụt, bão, úng và tìm kiếm cứu hộ - cứu nạn năm nay ở huyện Phúc Thọ tập trung vào xây dựng phương án kỹ thuật hộ đê, sẵn sàng đối phó với tình huống phân lũ, tiêu úng, phục hồi sản xuất, nhằm giảm tới mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản.

Qua thực tế, chúng tôi đã nhận thấy sự nỗ lực thực hiện tốt phương châm "4 tại chỗ" tại địa phương và những kiến nghị từ vùng trọng điểm đê Phúc Thọ rất khẩn trương trong mùa mưa lũ này.

Huyện Phúc Thọ có 3 sông chính chảy qua: sông Hồng, sông Đáy và sông Tích. Song song với các sông là hệ thống đê, kè, cống và công trình thủy lợi phục vụ cho phòng, chống lụt bão và sản xuất nông nghiệp gồm 5 tuyến đê với tổng chiều dài 43,75km, trong đó đoạn đê hữu Hồng và vùng bụng chứa Vân Cốc được trung ương và thành phố xác định là trọng điểm; 3 tuyến kè chính dài 5,75km, 14 cống dưới đê, 56 giếng giảm áp... Trước tháng 6, huyện đã hoàn thành kiểm tra, đánh giá chất lượng các công trình đê, kè, cống, cho thấy vẫn còn nhiều điểm xung yếu cần sửa chữa, nâng cấp.

Giếng giảm áp ở làng rau muống

Các cụ già xã Sen Chiểu kể lại rằng, từ xa xưa, mỗi mùa mưa, khi lũ sông Hồng dâng cao, trong đồng thường có những mạch nước sủi. Nước sông Hồng len lỏi từ các mạch ngầm qua đê được lọc từ muôn vàn hạt cát nên trong vắt. Khi ấy là mùa trồng rau muống. Những ruộng rau hưởng nước mạch ngầm lên xanh tốt, thân rau mềm, xanh, ăn rất ngon, từ xa xưa đã được dân làng dâng tiến vua. Từ làng Linh Chiểu, Sen Chiểu, theo kinh nghiệm của cha ông, bà con đào các giếng dưới thân đê để giảm áp lực cho đê.

Phó Trưởng ban Chỉ huy phòng, chống lụt, bão úng huyện Khuất Duy Hùng cho biết, phương pháp hộ đê qua các giếng giảm áp này rất có hiệu quả. Thực ra cha ông ta đã áp dụng nguyên tắc bình thông hơi khi đào những giếng sâu này. Nước sông Hồng lên cao thì giếng ở thân đê nước cũng rất đầy và chảy tràn đi theo mương dẫn. Như vậy chân đê sẽ đỡ bị rỗng. Nhiệm vụ của những chiếc giếng đó rất nặng nề. Toàn huyện hiện đang có 56 giếng giảm áp dọc chân đê Sen Chiểu. Tuy nhiên đến nay, thành của nhiều chiếc giếng đã lở tróc cả xi măng. Đặc biệt là sân giếng nhiều đoạn đã bị sụt. Ông Hùng cho biết, ngoài các giếng giảm áp cần xây lại cả hệ thống thoát nước nữa mới bảo đảm.

Hiện tượng mạch sủi và sạt chân kè

Tuyến đê trọng điểm hữu Hồng dài 4,2km có địa chất nền và thân đê rất kém nên hằng năm khi nước sông Hồng từ báo động số 1 trở lên đã xảy ra nhiều sự cố sủi đục ở các giếng giảm áp và các giếng nhà dân khu vực thôn Linh Chiểu (Sen Chiểu), xã Cẩm Đình, Phương Độ. Tuyến đê này cần phải tiếp tục đầu tư gia cố thân đê, hộ chân, lát mái kè. Tuyến đê Vân Cốc đã xảy ra nhiều sự cố thẩm lậu khu vực Xuân Phú. Mặt đê thấp, cần phải có phương án chống tràn khi lũ lớn mà chưa có lệnh phân lũ.

Đoạn đê Ngọc Tảo có nhiều đoạn thân rỗng. Khi đắp đê qua lòng sông Đáy cũ, qua ao, hồ không được xử lý móng kỹ nên đã bộc lộ nhiều điểm yếu, có mạch sủi, lỗ sủi. Thêm nữa, hiện nay do thi công kênh dẫn Cẩm Đình nên mặt đê bị hư hỏng nặng cần được sửa chữa. Tuyến đê hữu Đáy dài 5,65km là đê khô. Mặt đê kết hợp giao thông, nhiều xe chở quá tải đi qua nên gây nứt ngầm, rỗng, tổ mối trong thân đê. Đoạn đê này có 3 cống tiêu, 2 cống tưới và 54 vị trí cắt xẻ trạch là những điểm cần quan tâm đặc biệt.

Huyện Phúc Thọ có tổng chiều dài kè là 5,75km. Do phía bờ tả sông Hồng bãi bồi hình thành và phát triển nhanh nên dòng chủ lưu ép sát bờ hữu, tác động trực tiếp cả 3 tuyến: kè Linh Chiểu, Phương Độ, Cẩm Đình. Cả 3 tuyến kè này tuy đã được đầu tư, nâng cấp nhưng vẫn còn nhiều khó khăn. Ở kè Cẩm Đình còn nhiều hố xói lở cục bộ.

Nhiều điếm canh đê xuống cấp

Huyện Phúc Thọ có 28 điếm canh đê. Một số điếm xây dựng đã rất lâu nên xuống cấp, không bảo đảm an toàn cho lực lượng canh gác đê khi làm nhiệm vụ. Nhiều điếm, tường vỡ lở, trống hoác. Vậy mà khi có tình huống bão lụt xảy ra, chúng vẫn phải chứa 1 đội tuần tra từ 12 đến 18 người. Đây là lực lượng quan trọng phát hiện sự cố đê kè và tham gia xử lý ban đầu. Với tổng số 28 điếm, lực lượng này lên tới hơn 500 người. Để tạo điều kiện cho anh em làm việc tốt, huyện Phúc Thọ đã đề nghị xin kinh phí xây lại 3 điếm canh đê là điếm số 5 Hát Môn, số 3 Liên Hiệp và số 6 Võng Xuyên, nhưng theo chúng tôi thì nhiều điếm nữa cũng cần phải tu sửa lại.

Để vững vàng, chủ động trước bão lụt, những khó khăn từ vùng bụng chứa Vân Cốc và trên các tuyến đê Phúc Thọ rất cần được xem xét, xử lý khẩn trương hơn.

Lê Hoài Thanh