Ao Dài hồi sinh

"Sức khỏe" ao hồ - chất lượng sống cộng đồng

Cái ao mà ông Đỗ Huy An nhắc tới là ao Dài, nằm trên phần đất của hai tổ dân phố số 2 và số 4 thuộc làng Mễ Trì Hạ, phường Mễ Trì, quận Nam Từ Liêm. Trước khi trở nên suy kiệt, ao Dài là địa điểm vui chơi, tắm táp cho trẻ ngày hè, mà cảnh quan thoáng đãng quanh khu vực cũng là điểm dạo mát, tập thể dục cho người lớn… Thế nhưng, những năm gần đây, ao Dài không còn mang lại những tiện ích như thế nữa.

Không riêng gì ao Dài làng Mễ Trì Hạ, rất nhiều ao, hồ, đầm trên địa bàn quận Nam Từ Liêm cũng đang chịu chung cảnh ngộ bởi những tác động từ đời sống hiện đại. Là một trong những nơi thu hút nhiều dự án xây dựng của Thủ đô, quá trình đô thị hóa với thời gian xây dựng kéo dài khiến đường thoát nước ở không ít địa phương chưa được hoàn thiện, tạo áp lực lên hệ thống ao hồ. Nhận thức của cộng đồng, nhất là những hộ dân sống gần khu vực ao, hồ còn hạn chế, dẫn đến việc bảo vệ những "lá phổi" điều hòa không khí chưa được coi trọng. Nhiều nơi ao, hồ bị lấn chiếm, sử dụng với mục đích khác, bị xả rác cũng như trở thành nơi chứa nước thải sinh hoạt, nước thải sản xuất…, làm tăng hiện tượng bồi lắng bùn đáy, ô nhiễm trầm trọng. Kết quả khảo sát chất lượng nước mặt ở Nam Từ Liêm nhiều năm qua cho thấy, toàn quận có 45 ao, hồ nhưng nhiều nơi, đặc biệt là các ao, ngòi nằm trong các làng xóm, khu dân cư đang bị ô nhiễm nặng nề, ảnh hưởng không nhỏ tới cảnh quan môi trường cũng như đời sống, sức khỏe người dân sinh sống quanh khu vực.

Xác định, "sức khỏe" ao, hồ chính là sức khỏe con người; cải thiện môi trường, cảnh quan, chất lượng nước mặt ao, hồ là nhiệm vụ quan trọng góp phần nâng cao chất lượng sống của toàn cộng đồng, quận Nam Từ Liêm đã áp dụng mô hình giám sát ô nhiễm nước mặt, bảo vệ môi trường (BVMT), với mục tiêu nâng cao nhận thức cộng đồng từ đó thu hút sự tham gia tích cực từ phía người dân. Tổ dân phố số 2 và số 4 Mễ Trì Hạ được chọn là nơi đầu tiên áp dụng mô hình trên, với nhiệm vụ trọng tâm là giữ gìn, BVMT nước mặt ao Dài, để từ đó phát huy những mặt tích cực, khắc phục hạn chế khi triển khai mô hình trên toàn quận.

Để mô hình được vận hành hiệu quả, một tổ giám sát cộng đồng tại khu dân cư được thành lập, được trang bị kiến thức cùng phương pháp quản lý, giám sát môi trường; cung cấp thiết bị xác định chất lượng nước, cách thức giám sát nguồn thải vào ao như nước thải sinh hoạt, sản xuất, rác thải, chất thải xây dựng…; cách đánh giá nhanh chất lượng nước qua màu sắc, độ trong, đục, mùi… Người dân được mời tham gia các lớp tập huấn để trang bị thông tin về thực trạng ô nhiễm chất lượng nước của ao Dài, những tác hại nếu không kịp thời chung tay hành động, từ đó nâng cao nhận thức, thúc đẩy cộng đồng tham gia giám sát, ngăn ngừa các hành vi làm ô nhiễm nguồn nước, đồng thời hình thành thói quen BVMT xung quanh.

Sau khi được trang bị kiến thức, kỹ năng, phương tiện..., nhất là nhận thức được mối nguy tiềm ẩn có nguồn gốc từ chính những “lá phổi” không khỏe mạnh này, các hộ dân ở cả hai tổ dân phố cam kết tuân thủ quy định gìn giữ, bảo vệ ao Dài, không san lấp, lấn chiếm, xả rác…, nhắc nhở nhau không vi phạm. Kể từ khi áp dụng mô hình, các hộ dân đã tích cực chung tay vớt rác, đồng thời hỗ trợ các đơn vị chuyên môn xử lý nước ao, thả bè thủy sinh, duy trì quy định hằng tuần tổng vệ sinh mặt nước và khu vực quanh ao. Chỉ một thời gian ngắn, ao Dài đã được trả lại màu nước xanh như trước.

Khơi dậy ý thức bảo vệ tài nguyên nước

Không giống với hình ảnh của nhiều ao khác trên đường về làng, trước mắt tôi, ao Dài hiện ra rộng lớn, hiền hòa với mặt nước xanh phẳng lặng cùng những bè thủy sinh êm đềm trôi. Đặc biệt, mặt ao không còn rác, thứ có thể bắt gặp ở nhiều ao, hồ khác trong thành phố. Bên bờ ao, đôi ba người đứng thả cần câu, vừa đợi vừa trò chuyện… Tất cả như khẳng định sự hồi phục không ngừng của ao Dài, điều cách đây vài ba tháng chẳng ai có thể ngờ tới.

“Chỉ mới được quan tâm có đôi tháng trở lại thôi mà ao đã được như thế đấy” - bà Lê Thị Đường, tổ dân phố số 2, Mễ Trì Hạ kể. Sau khi người dân tập trung dọn dẹp vệ sinh, cảnh quan ao Dài sạch đẹp hơn, mặt nước không có rác thải khiến ai ai cũng phấn khởi. Thấy được hiệu quả về cảnh quan lại hiểu được tầm quan trọng của việc giám sát, bảo vệ nước mặt, người dân sống quanh khu vực ao đã không còn tùy tiện vứt rác, đổ nước bẩn xuống ao, đồng thời còn thường xuyên quan sát nhắc nhở nhau thấy rác là vớt. Hoạt động tổng vệ sinh, dọn dẹp quanh khu vực ao cũng được thực hiện thành nếp vào mỗi thứ bảy hằng tuần.

Ông Nguyễn Văn Kiểm, Tổ trưởng tổ dân phố số 4, Mễ Trì Hạ cho biết: “Hằng ngày, Tổ giám sát của phường đều đi kiểm tra chất lượng nước ao bằng các thiết bị đo nhanh, thấy dấu hiệu vượt ngưỡng là báo cho phòng chuyên môn của quận có biện pháp xử lý. Mực nước có thể có lúc này, lúc khác nhưng chất lượng nước đang ngày một tốt lên. Tổ còn vận động người dân làm thêm bè thủy sinh thả trong ao để cải thiện chất lượng nước, đặt thêm hai thùng rác ở ven ao nhằm hạn chế hành vi xả rác bừa bãi. Tổ dự định sẽ đặt thêm ghế đá, chậu cảnh… tạo không gian đẹp cho người dân vui chơi, sinh hoạt cộng đồng”.

Hiệu quả của mô hình thí điểm cộng đồng tham gia giám sát ô nhiễm và BVMT nước mặt ở ao Dài đã có tác động rất lớn tới ý thức, thái độ của người dân đối với môi trường nước ở Nam Từ Liêm. Từ thành công này, quận đang tích cực nhân rộng mô hình tại các khu dân cư khác như: Ao Đình (Mễ Trì); ao Quán đá (Mỹ Đình 2); ao Chuôm xanh (Trung Văn); ao Bồ đề (Tây Mỗ); ao Liên cơ (Đại Mỗ)…

Ao, hồ vốn được coi là tài sản thiên nhiên quý giá. Đây không chỉ là nơi điều tiết nước mưa, làm đẹp cảnh quan mà còn là “lá phổi” điều hòa không khí.

"Sức khỏe" ao, hồ cũng là sức khỏe con người - chất lượng sống của cả cộng đồng, giữ gìn sức khỏe ao, hồ nội đô là điều có tính chất sống còn của cả cộng đồng. Chính vì vậy, những nỗ lực bảo vệ không gian nước mặt, tái tạo những giá trị vốn có cho ao, hồ, giúp mọi người hiểu rõ tầm quan trọng cũng như có trách nhiệm hơn trong việc gìn giữ BVMT nước của chính quyền và người dân quận Nam Từ Liêm là việc làm rất cần được khuyến khích, nhân rộng.