Xúc động “phút hồi sinh” của các chiến sĩ cách mạng bị địch bắt, tù đày

Sau thất bại liên tiếp ở các chiến trường, đặc biệt là cuộc tập kích 12 ngày đêm bằng không quân ra miền Bắc (12-1972), Mỹ buộc phải ký Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam (27-1-1973). Đây là mốc son lịch sử, mở đường cho ngày trở về của các chiến sĩ cách mạng bị địch bắt, tù đày.

Trưng bày chuyên đề “Phút hồi sinh” gợi nhớ thời khắc lịch sử hào hùng của những ngày chiến thắng trở về với cách mạng của hàng nghìn chiến sĩ cách mạng, đồng bào yêu nước bị địch bắt, tù đày. Mở ra cánh cửa ngục tù tăm tối ấy là biết bao xương máu của cộng đồng dân tộc Việt Nam đã chiến đấu, hy sinh để hiện thực hóa ước mơ hòa bình, độc lập, tự do cho đất nước.

Không gian trưng bày nổi bật với tổ hợp cổng chào, tái hiện lại thời khắc lịch sử trao trả các chiến sĩ cách mạng bên bờ sông Thạch Hãn năm 1973. Hình ảnh những người tù lao mình xuống sông, ùa vào vòng tay yêu thương của đồng đội đón chào được in khổ lớn, gây cảm xúc mạnh mẽ cho người xem.

Với 3 phần nội dung, trưng bày dẫn dắt công chúng trở lại những ngày tháng giam cầm khổ ải của các chiến sĩ, những khó khăn để có được ngày mở cửa ngục tù và nỗ lực vươn lên của người chiến sĩ cách mạng trong thời bình.

Cụ thể, trưng bày được bố cục thành 3 phần nội dung. Ở nội dung thứ nhất “Mở cửa ngục tù”, trưng bày phản ánh chế độ giam cầm hà khắc, những thủ đoạn tàn khốc của kẻ thù nhằm bẻ gãy tinh thần đầu tranh của các chiến sĩ cách mạng. Tuy  nhiên, những ngón đòn hiểm ác của quân giặc đã không thể khuất phục được sự kiên trung của các chiến sĩ cách mạng. Nhiều tấm gương kiên cường chiến đấu, hy sinh lẫm liệt đã được tái hiện tại trưng bày, như câu chuyện của đồng chí Nguyễn Đình Xô bị địch đóng đinh vào 10 ngón tay, lấy bao bố trùm lên người rồi liên tục dội nước sôi đến chết; đồng chí Nguyễn Văn Ni bị đục xương bánh chè và dùng dùi sắt nung đỏ đâm xuyên qua bắp chân; tấm gương hy sinh anh dũng của đồng chí Nguyễn Văn Trỗi…

Sau khi Hiệp định Paris được ký kết, quân địch quyết trì hoãn thực thi các điều khoản bằng cách thường xuyên dồn trại, luân chuyển tù nhân các nhà tù, chuyển đổi hồ sơ của tù chính trị thành thường phạm…, gây nhiều khó khăn cho việc trao trả. Trước tình hình trên, ở nhiều nơi, trong đó có Nhà tù Côn Đảo, Trại giam tù binh Phú Quốc, các chiến sĩ đã đấu tranh quyết liệt chống lại âm mưu nham hiểm của địch và chuẩn bị mọi mặt cho ngày chiến thắng trở về.

Ở nội dung thứ hai “Ngày chiến thắng trở về”, trưng bày cho thấy các cuộc trao trả tù binh, tù chính trị giữa ta và địch được triển khai từ tháng 2-1973. Các cuộc trao trả diễn ra nhiều đợt tại nhiều địa điểm khác nhau, trong đó, hai địa điểm trao trả lớn nhất là sông Thạch Hãn (tỉnh Quảng Trị) và sân bay Lộc Ninh (nay thuộc huyện Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước).

Hàng nghìn chiến sĩ được trao trả cho cách mạng là hàng nghìn câu chuyện xúc động về phút hồi sinh in dấu suốt cuộc đời họ, như nữ tù binh Võ Thị Thắng chia sẻ: “Trời Lộc Ninh hôm đó xanh ngắt, cao vời vợi, ánh nắng mặt trời và hơi ấm của đồng đội làm tôi ngất ngây, bồi hồi. Nhớ đến bản án 20 năm khổ sai mà kẻ địch gán cho tôi 6 năm về trước, tôi bất giác mỉm cười...”.

Với nội dung “Viết tiếp bản hùng ca”, trưng bày cho thấy nghị lực vượt lên đau thương, mất mát của các cựu tù binh, tù chính trị để nỗ lực học tập, rèn luyện, tiếp tục cống hiến cho đất nước. Đó là những cuộc tìm kiếm, quy tập hài cốt đồng đội; thăm hỏi, chăm sóc bạn tù có hoàn cảnh khó khăn. Tri ân lớp người đã có nhiều đóng góp, hy sinh vì đất nước, hằng năm, Đảng, Nhà nước và chính quyền thành phố Hà Nội luôn có nhiều hoạt động hỗ trợ, giúp đỡ, tôn vinh, thể hiện tinh thần uống nước nhớ nguồn, đền ơn đáp nghĩa của dân tộc. 

Tại Lễ ra mắt trưng bày, các đại biểu được trải nghiệm hoạt cảnh “Phút hồi sinh”, tái hiện những phút giây lịch sử hào hùng của thời khắc trao trả những chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày tại bờ sông Thạch Hãn; gặp gỡ các nhân chứng lịch sử là các cựu tù binh Trại giam Phú Quốc từng được trao trả ở Thạch Hãn, Lộc Ninh năm 1973-1974. Trưng bày là dịp ôn lại truyền thống vẻ vang của dân tộc; đồng thời, khơi dậy ngọn lửa cách mạng, ý thức trách nhiệm chung tay xây dựng đất nước trong các thế hệ.