Xử lý từ đầu nguồn... ý thức

Với sự phối hợp của các đoàn thể quần chúng, ý thức và hiểu biết về phân loại rác đã được nâng lên đáng kể. Thùng thu gom rác hữu cơ đã đạt 91,3% và thùng thu gom rác vô cơ đã thu 78,5% rác đúng chủng loại. Các loại rác hữu cơ (chủ yếu là rác thải sinh hoạt có nguồn gốc sinh học) đã được sử dụng làm nguyên liệu cho nhà máy chế biến phân vi sinh từ rác Cầu Diễn và sản phẩm phân vi sinh này đã được giới thiệu trong một triển lãm nông nghiệp. Đề án cũng đã được tổng kết, trao đổi kinh nghiệm.

Nhưng từ đó đến nay, phương pháp phân loại rác từ nguồn được nhân ra rất chậm chạp và rồi rơi vào lãng quên. Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng này là do việc triển khai thiếu đồng bộ, thiếu kinh phí và thiết bị.

Rác chờ vận chuyển đi nhưng do thiếu phương tiện vận tải, thường để quá thời hạn quy định, rác nhiều, việc thu gom quá tải nên bỏ sót hoặc ùn ứ có khi nhiều ngày. Rác đã được phân loại nhưng khi vận chuyển và tập kết lại dồn làm một từ các xe rác lưu động. Tại các điểm thu gom, do thiếu ô tô vận chuyển và thiếu lập trình cụ thể, phần lớn rác vẫn bị chuyển đi chôn lấp như cũ… Vì những khó khăn này, một dự án mở ra nhiều triển vọng, một phong trào tốt bị bỏ phí.

Hà Nội mỗi năm thải ra 730.000 tấn rác, bằng 5% lượng rác thải rắn của cả nước, con số này tăng lên khoảng 15% đến 20% hằng năm. 95% số rác của thành phố được xử lý bằng phương pháp chôn lấp ở 5 bãi rác, lớn nhất là bãi rác Nam Sơn (Sóc Sơn), chỉ một số nhỏ rác được xử lý tại một số nhà máy rác và lò đốt. Chôn lấp là một phương pháp tốn đất, tốn kém tiền xử lý nước rỉ và gây ô nhiễm môi trường. Không những thế, nếu tiếp tục chôn lấp, đến năm 2012, Hà Nội sẽ không còn chỗ để chôn lấp rác nữa. Các địa phương như Vĩnh Phúc, Hải Dương, Hưng Yên, Bắc Ninh, Hà Nam cũng không còn nơi chôn rác. Nhiều vấn đề xung đột xã hội do việc chôn lấp rác thải càng có điều kiện bùng phát.

Chính phủ đã có chủ trương giải quyết vấn đề rác thải rắn cho các đô thị, nhất là Hà Nội, TP Hồ Chí Minh. Thực hiện chủ trương trên, UBND TP Hà Nội cũng đã có quyết định và đầu tư kinh phí để trong ít năm nữa, sẽ xây dựng hàng loạt nhà máy xử lý rác thải hiện đại, có công suất lớn cho thành phố và các đô thị vệ tinh. Tuy nhiên, để chủ trương đó phát huy hiệu quả, cần sự tham gia của toàn xã hội, trực tiếp là sự ủng hộ của người dân trong việc phân loại rác từ đầu nguồn vì nếu việc phân loại tốt, sẽ tiết kiệm hàng tỷ đồng và nâng cao chất lượng chế biến rác trong quá trình xử lý. Để có được sự tham gia tích cực của người dân, ngoài việc tăng cường tuyên truyền, giáo dục còn cần cả đầu tư nâng cao khả năng tiếp nhận, chế biến rác cũng ngay từ đầu nguồn. Xử lý rác ngoài ý nghĩa to lớn về môi trường trong phát triển, còn là một ngành công nghiệp chế biến có lãi, nếu Nhà nước và nhân dân cùng tích cực làm.