Vương quốc Anh và EU hậu Brexit: Nỗ lực đưa quan hệ “sang trang mới”

27 nhà lãnh đạo của liên minh đã có cuộc thảo luận về mối quan hệ giữa EU với Anh hôm 19-12 vừa qua. Trong khi đó, Thủ tướng Anh Keir Starmer cũng đang nỗ lực đưa quan hệ Anh - EU “sang trang mới” sau nhiều năm căng thẳng.

Các cuộc đàm phán tại hội nghị thượng đỉnh EU ở Brussels (Bỉ) chỉ là một phần trong cuộc thảo luận về chính sách đối ngoại của EU, gồm các vấn đề như Trung Đông, Trung Quốc, Ukraine và sự trở lại làm Tổng thống Mỹ của ông Donald Trump. Tuy nhiên, Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa đã đưa vào chương trình nghị sự “vấn đề phát triển quan hệ chiến lược cùng có lợi với Vương quốc Anh, đặc biệt là lĩnh vực an ninh và quốc phòng, trong khi vẫn tôn trọng các nguyên tắc cơ bản của mối quan hệ EU - Anh hậu Brexit” - một tín hiệu cho thấy, sẽ không có chuyện vi phạm ranh giới đỏ hiện có sau Brexit.

Lật sang trang mới mối quan hệ giữa Vương quốc Anh và EU, kể từ khi nhậm chức, Thủ tướng Keir Starmer đã gặp Thủ tướng Đức Olaf Scholz tại Berlin, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tại Paris và tiếp đón 50 nhà lãnh đạo từ khắp lục địa tham dự cuộc họp của Cộng đồng Chính trị châu Âu tại Cung điện Blenheim ở Oxfordshire (Anh). Thủ tướng Anh thừa nhận những thách thức trong việc thiết lập lại quan hệ, nhưng sẽ nỗ lực "làm mới cách đàm phán cũ" để có cách tiếp cận "mang tính xây dựng" hơn.

Trên thực tế, Chính phủ Anh đã đạt được nhiều tiến triển trong việc mở lại đối thoại và xây dựng mối quan hệ cá nhân cần thiết cho các cuộc đàm phán với EU trong tương lai. Ngày 2-10-2024, tại cuộc họp của Thủ tướng Keir Starmer và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tại Brussels (Bỉ), hai bên đã thiết lập lại quan hệ và đưa ra tuyên bố chung khẳng định cam kết hợp tác để giải quyết các thách thức toàn cầu như di cư và biến đổi khí hậu. Ngày 14-10-2024, Ngoại trưởng Anh David Lammy đã tham dự cuộc họp của Hội đồng Ngoại giao EU, coi đây là "thời khắc lịch sử" và khẳng định bản chất "không thể chia cắt" của quan hệ an ninh Anh - EU. Gần đây nhất vào ngày 9-12-2024, Bộ trưởng Tài chính Anh Rachel Reeves đã tham gia cuộc họp của các Bộ trưởng Tài chính Khu vực đồng tiền chung châu Âu và đã có bài phát biểu, phác thảo các khía cạnh của việc thiết lập lại mối quan hệ, cụ thể là các cuộc đàm phán thương mại mới sẽ bắt đầu vào năm tới. Tại một cuộc họp tuần trước, Thủ tướng Keir Starmer đã nhận lời mời của Chủ tịch Hội đồng châu Âu tham dự cuộc họp kín của các nhà lãnh đạo EU vào ngày 3-2-2025 để thảo luận về quốc phòng và an ninh. Sự kiện này được giới phân tích đánh giá là có "tiềm năng lớn", đây cũng là thời điểm để hai bên xem xét lại mối quan hệ. Và hội nghị thượng đỉnh EU - Anh dự kiến tổ chức vào tháng 3 hoặc tháng 4 năm tới sẽ là một bước đột phá mang tính biểu tượng, khởi đầu cho các cuộc đàm phán tiếp theo.

Các nhà phân tích nhận định, hợp tác giữa EU - Anh về các vấn đề an ninh sẽ mang lại một điểm khởi đầu dễ dàng. Với thực trạng "di cư bất hợp pháp" đang là chủ đề nóng tại nhiều quốc gia châu Âu, Anh và 27 thành viên của EU có nhiều phạm vi để chia sẻ thông tin tình báo và các chính sách thực tế. Tương tự, hai bên có thể phối hợp các chính sách về khí hậu và năng lượng. Tóm lại, rất nhiều vấn đề có thể giải quyết trong tương lai theo tinh thần thân thiện, thực dụng, mang lại cơ hội tốt hơn cho công dân và doanh nghiệp của cả hai bên.

Tuy nhiên, con đường EU - Anh nối lại hợp tác vẫn còn nhiều rào cản. Trong tuần này, Ủy ban châu Âu (EC) thông báo sẽ đưa Vương quốc Anh ra Tòa án công lý châu Âu trong hai vụ kiện riêng biệt. Và, hiện tại có nhiều nhận định cho rằng, EU có vẻ sẽ đưa ra một thỏa thuận khó khăn trong tương lai. Chưa kể, năm 2025 sẽ chứng kiến sự trở lại của Tổng thống Mỹ Donald Trump với chương trình nghị sự bảo hộ thuế quan và thái độ hoài nghi đối với EU và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Kết quả một cuộc thăm dò dư luận mới đây cho thấy, có tới 66% người Anh tin rằng EU sẽ chia sẻ các giá trị và 48% coi EU là đối tác thương mại quan trọng nhất của Anh so với 19% cho rằng nước này cần ưu tiên thương mại với Mỹ. Như vậy, trong bối cảnh địa chính trị đầy biến động, Anh và EU làm nóng lại mối quan hệ trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.