Việt Nam đã phục chế được gạch Chăm cổ

Nhóm tháp G tại khu vực di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn

(HNMO)- Văn phòng UNESCO Hà Nội, Đại sứ quán Italia và Cơ quan Hợp tác phát triển Italia tại Việt Nam vừa có cuộc gặp gỡ báo chí tại Hà Nội chính thức công bố phát minh được loại “Gạch Chăm phục chế” được các nhà khoa học đánh giá giống gần y hệt gạch Chăm cổ.

Đây cũng là kết quả sau khi kết thúc Dự án ba bên giữa UNESCO và chính phủ các nước thành viên Italia và Việt Nam tiến hành “Bảo tồn khu di tích Mỹ Sơn giai đoạn II” , trong đó đặc biệt quan trọng là tiến hành với nhóm tháp G, nhóm công trình đền tháp quan trọng nhất tại khu vực Di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn, Quảng Nam.

Ngài Đại sứ Italia tại Việt Nam và bà Katherine Muller – Trưởng đại diện văn phòng UNESCO tại Việt Nam tại cuộc họp báo.

Nhóm tháp G bao gồm 5 công trình kiến trúc được đánh số gọi tên từ G1 đến G5, đã được chọn là địa bàn chủ chốt của dự án này, với sự hỗ trợ của UNESCO và tài trợ của Quỹ Tín thác Italia. Lý do chính khiến nhóm tháp G trở thành đối tượng mục tiêu của dự án là bởi phong cách độc nhất trong kiến trúc và sự thuần nhất trong vật liệu được sử dụng cấu thành nhóm công trình này. Đây cũng là nhóm tháp biểu thị rõ ràng nhất phương cách người Chăm cổ sắp xếp, bài trí một khu vực thờ cúng linh thiêng. Nhóm G tọa lạc trên khu đồi cao, và hoàn toàn chưa hề bị ảnh hưởng bởi lũ lụt vốn có thể xảy ra trong khu vực thung lũng. Nhóm công trình đặc biệt này cũng chưa từng được can thiệp ngoại trừ một số ghi chép sơ bộ của nhà nghiên cứu người Pháp Parmentier hồi đầu thế kỷ 20, và mang ý nghĩa khảo cổ học quan trọng.

Dự án ba bên thực hiện với nhóm tháp G cũng là dự án can thiệp tu bổ đầu tiên kể từ khi Mỹ Sơn được công nhận là Di sản thế giới năm 1999, hay là dự án can thiệp thứ hai sau những nỗ lực đầu tiên hồi đầu những năm 1980 giữa nhóm các kiến trúc sư dưới sự lãnh đạo của GS. Hoàng Đạo Kính và KTS người Ba Lan Kazimierz Kwiatkowski vốn đã dừng lại mà chưa có điều kiện tiến hành các khảo cứu sâu về nguyên vật liệu trong các công trình Chăm cổ ở Mỹ Sơn.

Sau thành công của Dự án giai đoạn I trong việc nghiên cứu ra được chất kết dính hữu cơ với thành phần chính được chiết xuất từ một loại cây phổ biến ở địa phương.

Dự án giai đoạn II đã bắt đầu từ cuối năm 2007 nhằm đạt được 5 kết quả gồm: Tiếp tục hoàn thiện việc củng cố và tu bổ tháp G1, công trình kiến trúc lớn nhất và quan trọng nhất của nhóm tháp G. Đúc kết các kinh nghiệm từ quá trình tu bổ nhóm tháp G để tạo lập nền tảng cho các công việc bảo tồn và trùng tu trong tương lai đối với các công trình kiến trúc và khảo cổ Chăm. Tiếp tục đào tạo đội ngũ cán bộ của Việt nam trong lĩnh vực khảo cổ, kiến trúc trùng tu và các cán bộ quản lý di sản trong việc bảo tồn, tu bổ di sản văn hóa áp dụng các chuẩn mực quốc tế về bảo tồn di sản thế giới. Tư liệu hóa tất cả các công trình kiến trúc Chăm cổ tại di sản thế giới Mỹ Sơn. Xây dưng kế hoạch thuyết minh diễn giải và Phương án Đường vào nhóm tháp G.

Bà Katherine Muller và mẫu viên gạch Chăm phục chế

Bên cạnh các kết quả đó, một trong những thành công nổi bật của Dự án Giai đoạn II là tìm tòi, khám phá ra được thành phần cấu tạo của gạch Chăm cổ và sản xuất được gạch Chăm phục chế vượt qua được những thách thức về rêu mốc và muối, vốn là những vấn đề nan giải nhất đối với gạch phục chế.

Góp phần vào thành công này là do sự nỗ lực của cơ sở sản xuất gạch tại địa phương, các chuyên viên kỹ thuật của Viên Bảo tồn Di tích và các chuyên gia từ Viện nghiên cứu Lerici (Trường Đại học Bách khoa Milano. Mặc dù sẽ cần tiếp tục nghiên cứu và thử nghiệm sâu hơn nữa về vấn đề gạch phục chế. Bà Katherine Muller – Trưởng đại diện văn phòng UNESCO tại Việt Nam nhấn mạnh: “Việc tìm ra và phục chế được nguyên vật liệu trùng tu đóng góp cho bước tiến lớn đối với việc bảo tồn các công trình kiến trúc Chăm cổ tại Mỹ Sơn”.

Ngoài ra, việc hoàn tất và xuất bản cuốn sách “Hướng dẫn khảo cổ và trùng tu tháp Chăm” từ những bài học và kinh nghiệm đúc kết từ dự án trùng tu tôn tạo nhóm tháp G1 Mỹ Sơn cũng là một thành quả quan trọng, đóng vai trò là nguồn tư liệu tham khảo quý giá đối với các nhà bảo tồn, đặc biệt đối với các công trình kiến trúc Chăm cổ ở miền Trung Việt nam và cả đối với những công trình kiến trúc chịu ảnh hưởng của nền văn hóa Ấn Độ giáo trong khu vực Đông Nam Á.

Bà Katherine Muller cũng khẳng định, với kết quả rất tốt đẹp của Dự án “Bảo tồn khu di tích Mỹ Sơn giai đoạn II”, chúng tôi hoàn toàn tự tin có thể kêu gọi nguồn tài trợ từ các tổ chức quốc tế, cùng với sự hỗ trợ của địa phương cũng như chính quyền Việt Nam, sẽ tiếp tục có giai đoạn III của Dự án “Bảo tồn khu di tích Mỹ Sơn” trong năm tiếp theo.