Vì sao lãi suất chưa giảm như kỳ vọng?

Theo Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia, năm 2017, thanh khoản của hệ thống ngân hàng tương đối ổn định nhờ việc Ngân hàng Nhà nước mua được lượng lớn ngoại tệ, và cung ứng tiền ròng khoảng gần 124 nghìn tỷ đồng từ đầu năm. Tỷ lệ tín dụng/huy động (LDR) bình quân của hệ thống khoảng 87,3% (năm 2016 là 85,6%); trong đó, tỷ lệ LDR bằng VND là 88,6%, bằng ngoại tệ là 75,8%.

Lãi suất huy động bình quân khá ổn định. Lãi suất huy động VND kỳ hạn trên 12 tháng phổ biến ở mức 6,4-7,2%. Lãi suất cho vay đối với các lĩnh vực ưu tiên giảm khoảng 0,5-1% so với đầu năm. Đối với khu vực sản xuất kinh doanh thông thường, lãi suất cho vay ở mức 6,8-11%/năm.

“Mặc dù thanh khoản hệ thống khá tốt, các điều kiện vĩ mô tương đối thuận lợi, lãi suất có tín hiệu giảm nhưng chưa như kỳ vọng”, Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia đánh giá tại báo cáo tình hình kinh tế-tài chính năm 2017 và triển vọng năm 2018.

Cơ quan này cho rằng, nguyên nhân là do thị trường tiền gửi và thị trường liên ngân hàng kém liên thông. Lãi suất liên ngân hàng duy trì ở mức khá thấp trong khi lãi suất trên thị trường tiền gửi giảm không nhiều, do thanh khoản dồi dào trên thị trường tập trung chủ yếu ở các tổ chức tín dụng (TCTD) lớn. Một số TCTD nhỏ hoặc thuộc diện tái cơ cấu thiếu vốn vẫn khó khăn trong việc tiếp cận dòng vốn lãi suất thấp trên thị trường liên ngân hàng, buộc phải giữ nguyên hoặc tăng lãi suất huy động trên thị trường tiền gửi.

Ngoài ra, nợ xấu vẫn là rào cản lớn cho việc hạ lãi suất trong khi tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (Net Interest Margin - NIM) của các TCTD vẫn còn ở mức khiêm tốn so với các nước trong khu vực. NIM của hệ thống ngân hàng tuy có xu hướng tăng trở lại (ở mức từ 2,74% năm 2014 lên mức khoảng 3% năm 2017) nhưng vẫn thấp so với các nước như Thái Lan (3,07%), Indonesia (5,82%), Philippines (3,58%). Điều này khiến các TCTD không có nhiều động lực để giảm lãi suất cho vay.

Trong năm 2018, Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia dự báo, lãi suất huy động và cho vay VND khá ổn định so với năm 2017, với biên độ dao động khoảng 0,2 điểm %. Lãi suất có thể có biến động nhẹ và cục bộ do một số nguyên nhân như: Yếu tố mùa vụ vào đầu năm do Tết Nguyên đán và vào cuối năm do nhu cầu tín dụng thường tăng cao; một số TCTD buộc phải tăng huy động dài hạn để đảm bảo tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn theo quy định; một số TCTD tăng vốn để đáp ứng yêu cầu về tỷ lệ an toàn vốn (CAR) theo Basel II.

Về khả năng hạ lãi suất VND, cơ quan này nhận định, vẫn có những yếu tố hỗ trợ thuận lợi cho việc giảm mặt bằng lãi suất cho vay như: Các biến số kinh tế vĩ mô như lạm phát được kiểm soát khoảng 4%, áp lực từ phía tỷ giá không lớn; nợ xấu nhiều khả năng được xử lý nhanh và triệt để hơn do cơ chế hỗ trợ từ Nghị quyết 42/2017/QH14 của Quốc hội về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng; dự báo kết quả kinh doanh hệ thống tiếp tục khả quan, thanh khoản tương đối ổn định, các TCTD yếu kém có chuyển biến tích cực.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến lại cho rằng, năm 2018, lãi suất cho vay khó giảm. Theo Công ty Chứng khoán MBS, xu hướng giảm mặt bằng lãi đã chính thức kết thúc và lãi sẽ tăng nhẹ trong năm 2018. Tại buổi hội thảo “Cơ hội đầu tư - kinh doanh 2018” do Trung tâm Tin tức VTV24 và BizLIVE tổ chức ngày 5-1, chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực đưa ra quan điểm, khả năng giảm lãi suất là khó. Nguyên nhân là, theo chuyên gia này, lãi suất đầu vào khó giảm; nợ xấu hiện đã được xử lý nhanh hơn nhờ Nghị quyết 42 nhưng để giải quyết triệt để thì không phải ngày một ngày hai mà cần cả một quá trình, khi chưa thể xử lý nợ xấu nhanh hơn, hiệu quả hơn thì chưa thể giảm lãi suất. Nguyên nhân khác là chênh lệch giữa lãi suất đầu vào và đầu ra của các ngân hàng Việt Nam đang ở mức tương đối thấp so với khu vực. Bên cạnh đó, chi phí giao dịch kinh tế của Việt Nam rất cao.

“Vì thế, lãi suất ổn định thì được nhưng giảm tiếp thì rất khó”, chuyên gia Cấn Văn Lực nói.