Về lại An toàn khu Xứ ủy Bắc Kỳ: Khơi giữ mạch nguồn cách mạng

Dấu ấn lịch sử ấy là mạch nguồn hun đúc ý chí, trở thành động lực để quê hương phát triển, xây dựng hình ảnh một miền di sản giàu bản sắc.

Dấu ấn quê hương cách mạng đáng tự hào

Cựu chiến binh Trần Quyết Tiến ở xã Ứng Hòa mở đầu câu chuyện với chúng tôi bằng câu hỏi: Vì sao vùng quê nghèo, trũng nước như Trầm Lộng lại được chọn làm An toàn khu của Xứ ủy Bắc Kỳ? Rồi, ông lý giải đầy tự hào: Chính sự hẻo lánh, giao thông khó khăn khiến nơi đây trở thành điểm dừng chân lý tưởng. Và quan trọng hơn, nơi đây có những người dân sớm giác ngộ và ủng hộ cách mạng.

Trong phong trào đấu tranh dân chủ 1936-1939, nhiều người ở địa phương đi làm ăn xa, tiếp xúc báo chí cách mạng rồi mang về phổ biến, trở thành những tuyên truyền viên đầu tiên. Từ đó, các tổ chức quần chúng dần hình thành, tạo nền tảng cho Xứ ủy chọn Nam Ứng Hòa làm an toàn khu (ATK), lấy Trầm Lộng và Tảo Khê làm trung tâm...

Ngày 20-6-1942, tại nhà bà Tạ Thị Nấm, Ban Cán sự ATK Xứ ủy đã tổ chức kết nạp 3 quần chúng vào Đảng và thành lập chi bộ Trầm Lộng, đồng chí Đặng Đình Tân (Xứ ủy viên) làm Bí thư. Từ đây, nhiều cán bộ Xứ ủy Bắc Kỳ về hoạt động, trong đó có đồng chí Hoàng Quốc Việt, từng ở nhà bà Nấm, sau chuyển sang nhà cụ Chủ Đàn thôn Thu Nội.

ATK nhanh chóng hình thành hệ thống cơ sở: Chùa Chòng là trung tâm, vừa nuôi giấu, vừa huấn luyện cán bộ; đình Cụ ngoài cánh đồng Cửa Sỹ được chọn làm nơi họp chính; nhà bà Nguyễn Thị Bút đặt xưởng in và cơ quan tài chính; nhà ông Nguyễn Văn Dần là cơ sở liên lạc; nhà bà Phạm Thị Ngảnh thành lớp huấn luyện; nhiều hộ khác là nơi cất giấu tài liệu, hội họp bí mật...

Để bảo vệ ATK, Mặt trận Việt Minh xã xây dựng lực lượng “tam tam” gồm thanh niên, phụ nữ, thiếu nhi - tổ chức cảnh giới theo từng chặng đường với ám hiệu riêng. Nhờ vậy, nhiều cuộc họp quan trọng có sự tham gia của các đồng chí: Trường Chinh, Hoàng Văn Thụ được bảo vệ tuyệt đối an toàn.

Đêm 7-11-1942, mật thám Pháp từ Hà Nội kéo về lùng sục cả Trầm Lộng và Tảo Khê, nhưng nhờ cơ trí của nhân dân, nhiều cán bộ được cứu thoát. Sau đó, Xứ ủy Bắc Kỳ phải chuyển ATK về Bắc Ninh, song phong trào tại Trầm Lộng vẫn bền bỉ, chùa Chòng tiếp tục là điểm liên lạc, cất giấu tài liệu...

Tháng 3-1945, đồng chí Đỗ Mười được Tỉnh ủy Hà Đông phân công về Nam Ứng Hòa, lấy Trầm Lộng làm cơ sở chỉ đạo, trực tiếp chuẩn bị tổng khởi nghĩa. Dưới sự lãnh đạo của đồng chí, phong trào phát triển mạnh, quần chúng sẵn sàng vùng lên giành chính quyền.

Đến nay, nhiều gia đình, dòng họ ở Trầm Lộng được sử sách và Nhà nước ghi nhận công lao như gia đình bà Tạ Thị Nấm, bà Phượng, ông Nghìn, xóm Rồng… Trong đó, 1 tập thể và 11 hộ gia đình được tặng Bằng “Có công với nước”.

Những ngôi nhà xưa đã khác, song câu chuyện về những nắm cơm giấu trên chái gác, những người mẹ, người bà ngày đêm nuôi giấu cán bộ vẫn được truyền lại, mãi là niềm tự hào của quê hương...

Động lực xây dựng điểm du lịch di sản

Theo Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xã Ứng Hòa Đặng Thị Tươi, lớp lớp thế hệ hôm nay luôn tự hào về truyền thống yêu nước, kiên trung với cách mạng của cha ông, quyết tâm giữ gìn, phát huy, xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.

Tinh thần đó được thể hiện rõ qua các hoạt động thiết thực. Cán bộ, hội viên các đoàn thể của xã thường xuyên ra quân vệ sinh môi trường, dọn dẹp rác thải, phát quang cỏ dại, chăm sóc cây xanh tại các di tích lịch sử, trên các tuyến đường, đặc biệt là trục đường Hoàng Quốc Việt.

Những việc làm giản dị nhưng mang ý nghĩa sâu sắc, góp phần xây dựng cảnh quan sáng - xanh - sạch - đẹp, vừa là hành động tri ân thế hệ đi trước, vừa tạo khí thế thi đua trong cộng đồng.

Đáng chú ý, Khu di tích chùa Chòng - nơi từng in dấu những ngày hoạt động gian khổ mà hào hùng của Xứ ủy Bắc Kỳ, đã được đầu tư, tôn tạo, tổng diện tích hơn 17.200m² với nhiều hạng mục quan trọng, như: Chùa, đình Cụ, đình Đông cùng hệ thống phụ trợ. Dự án có tổng mức đầu tư 52,3 tỷ đồng, khởi công từ tháng 9-2024, hoàn thành tháng 8-2025, bảo đảm chất lượng, kỹ thuật, mỹ thuật.

Công trình thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, tạo điểm nhấn văn hóa - du lịch, góp phần khẳng định vị thế của Trầm Lộng trong dòng chảy lịch sử của Thủ đô.

Theo Bí thư Đảng ủy xã Ứng Hòa Nguyễn Tiến Thiết, việc khánh thành Khu di tích chùa Chòng là sự kiện trọng đại đối với cán bộ, đảng viên, nhân dân trong xã và là dấu mốc quan trọng trong hành trình tri ân, giữ gìn, phát huy truyền thống cách mạng vẻ vang của quê hương. Di tích là biểu tượng bất diệt của lòng yêu nước, tinh thần kiên trung của cha ông truyền lại...

Mạch nguồn lịch sử ấy là bài học vô giá, là động lực thôi thúc các thế hệ hôm nay quyết tâm xây dựng quê hương Ứng Hòa ngày càng khang trang, hạnh phúc. Địa phương định hướng đưa di tích chùa Chòng và các công trình văn hóa lịch sử trở thành điểm nhấn du lịch đặc sắc gắn với hành trình phát triển kinh tế - xã hội toàn diện.