Chúng ta thường gặp bài toán tìm số đo cạnh hình vuông nếu biết diện tích của hình vuông đó. Thực chất, đây là bài toán tìm số căn bậc hai của một số cho trước. Bài toán này được giải và tính toán từ xa xưa. Bằng cách lập bảng để so sánh các tích, người ta dễ dàng tìm được chiều dài đúng (hoặc xấp xỉ)
Bài 1. Tìm số tự nhiên x, biết x × x = 625.
Giải: Bước 1. Ta tách số 625 thành hai số là 6 và 25. Bước 2. Chữ số a lớn nhất mà a × a không lớn hơn 6 là 2 (vì 2 × 2 = 4; 3 × 3 = 9; 4 < 6 < 9). Bước 3. Tìm chữ số tận cùng của x là b để b × b có chữ số tận cùng là 5. Ta thấy b chia hết cho 5 và b lẻ nên b = 5. Từ đó x = ab = 25. Bước 4. Thử lại: 25 × 25 = 625. Vậy x = 25.
Chú ý. Bài toán này có thể có cách hỏi khác là: Tìm cạnh hình vuông biết hình vuông có diện tích là 625cm2.
Bài 2. Tìm số tự nhiên x, biết x × x = 1444.
Giải: Bước 1. Ta tách số 1444 thành hai số là 14 và 44. Bước 2. Chữ số a lớn nhất mà a × a không lớn hơn 14 là a = 3 (vì 3 × 3 = 9; 4 × 4 = 16; 9 < 14 < 16). Bước 3. Tìm chữ số tận cùng của x là b để b × b có chữ số tận cùng là 4. Ta thấy b là chữ số chẵn và khác 0. Thử b bằng 2, 4, 6, 8 ta tìm được b = 2 hoặc b = 8 (vì 2 × 2, 4 × 4, 6 × 6, 8 × 8 có chữ số tận cùng tương ứng là 4, 6, 6, 4). Từ đó x = ab = 32 hoặc x = ab = 38. Bước 4. Thử lại: 38 × 38 = 1444. Vậy x = 38.
Bài 3. Tìm số tự nhiên x, biết x × x = 3721.
Giải: Bước 1. Ta tách số 3721 thành hai số là 37 và 21. Bước 2. Chữ số a lớn nhất mà a × a không lớn hơn 37 là 6. Bước 3. Tìm chữ số tận cùng của x là b để b × b có chữ số tận cùng là 1. Ta thấy b là chữ số lẻ khác 5. Thử b bằng 1, 3, 7, 9 ta tìm được b = 1 hoặc b = 9. Từ đó x = ab = 61 hoặc x = ab = 69. Bước 4. Thử lại: 61 × 61 = 3721. Vậy x = 61.
Bài 4. Tìm số tự nhiên x, biết x × x = 10404.
Giải: Bước 1. Ta tách số 10404 thành hai số là 104 và 04.Bước 2. Số tự nhiên a lớn nhất mà a × a không lớn hơn 104 là 10.Bước 3. Tìm chữ số tận cùng của x là b để b × b có chữ số tận cùng là 4. Ta thấy b là chữ số chẵn khác 0. Thử b bằng 2, 4, 6, 8 ta tìm được b = 2 hoặc b = 8. Từ đó x = ab = 102 hoặc x = ab = 108. Bước 4. Thử lại: 102 × 102 = 10404. Vậy x = 102.
Bài 5. Tìm số tự nhiên x, biết x × x = 189225.
Giải: Bước 1. Số x cần tìm là số có ba chữ số. Đặt x = abc. Ta tách số 189225 thành hai số là 1892 và 25. Bước 2. Chữ số a lớn nhất mà a × a không lớn hơn 18 là a = 4. Chữ số b lớn nhất mà 4b × 4b không lớn hơn 1892 là b = 3. Bước 3. Tìm chữ số c để c × c có chữ số tận cùng là 5. Ta tìm được c = 5. Từ đó x = abc = 435. Bước 4. Thử lại: 435 × 435 = 189225. Vậy x = 435.
Kết quả kỳ trước. Kiểm tra xem các phép tính sau là đúng hay sai: a) 24 × 39 = 1026. Ta có 24 × 39 < 24 × 40 = 960. Vậy phép toán 24 × 39 = 1026 là sai. b) 204 × 302 = 60708. Ta có 204 × 302 > 204 × 300 = 61200 > 60708. Vậy phép toán 204 × 302 = 60708 là sai. Trao giải 50.000 đồng/người cho bạn Nguyễn Tuệ Minh (số 9, ngõ 1074 Đường Láng).
Kỳ này. Tìm cạnh hình vuông biết diện tích hình vuông là: a) 1849cm2; b) 12996cm2; Câu trả lời gửi về chuyên mục "Toán học, học mà chơi", tòa soạn Báo Hànộimới, 44 Lê Thái Tổ, Hoàn Kiếm, Hà Nội.
(*) Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Hànộimới.