Tiêu thụ nông sản an toàn: Đường đi vẫn hẹp - Vì sao?

Nông sản an toàn lép vế

Ông Nguyễn Văn Chí, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại (Sở NN&PTNT) nhận định: Thực tế không thể phủ nhận là nông sản an toàn đang thực sự lép vế so với các nông sản chưa được chứng minh nguồn gốc. Bởi hiện nay, nông sản sản xuất theo quy trình VietGap mới chỉ bán được 20% đến 30% sản phẩm với giá phù hợp chi phí. Số còn lại, nông dân, hợp tác xã (HTX), hoặc thậm chí là DN đều phải đem ra chợ đầu mối. Do đó, sản phẩm VietGap cũng bị đánh đồng như sản phẩm thường. Bởi ở đây, tiểu thương và người mua, người bán chỉ quan tâm tới giá cả, mẫu mã, trong khi hàng sản xuất theo đúng tiêu chuẩn VietGap thì mẫu mã kém hơn hẳn hàng chợ đánh bóng - ông Chí khẳng định.

Đây chính là điều khiến người nông dân sản xuất rau an toàn và quy trình VietGap khó khăn. Theo ông Lê Hồng Minh, Phó Giám đốc HTX Rau an toàn Lĩnh Nam (quận Hoàng Mai), hiện đơn vị có 100ha rau màu các loại trong đó có 61,5ha đã được ngành nông nghiệp Hà Nội cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất rau an toàn và 15,5ha đạt chứng nhận VietGap. Với số lượng hộ dân tham gia sản xuất rau màu lớn tới 1.600 hộ, HTX đã chia thành 16 nhóm nông dân tự quản. Hiện HTX mới bao tiêu sản phẩm VietGap được cho các hộ xã viên đạt 3 tấn trên tổng số 18 tấn rau mỗi ngày nơi đây cung ứng ra thị trường.

Cả nước nói chung và Hà Nội nói riêng đã hình thành nhiều vùng sản xuất nông nghiệp an toàn, đặc biệt là các vùng rau an toàn. Thực tế, hiện nay các vùng rau an toàn đều khó khăn về tiêu thụ, nguyên nhân chính được cơ quan chức năng lý giải: Thứ nhất là do khâu quản lý về thực phẩm an toàn còn kém, vẫn tạo kẽ hở để cho hàng chưa rõ nguồn gốc vào thị trường. Thứ hai là do buông lỏng quản lý an toàn vệ sinh thực phẩm trong nhiều năm dẫn tới niềm tin của người tiêu dùng và xã hội bị xói mòn nghiêm trọng. Người bán, người mua luôn trong tâm thế dè dặt, nghi ngờ, trong khi giá bán các sản phẩm VietGap đều cao hơn từ 20% đến 30% so với sản phẩm thông thường, vì thế các cửa hàng rau an toàn chưa thực sự là sự lựa chọn của số đông người tiêu dùng.

Đâu là giải pháp?

Ông Ngô Đại Ngọc, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội nhận định, sản phẩm nông nghiệp có tính đặc thù cao, thời gian bảo quản ngắn, mang tính thời vụ, chất lượng không đồng đều. Để tạo ra một sản phẩm an toàn cần rất nhiều mắt xích, từ người cung cấp giống, vật tư đầu vào, tiếp đến mới là người nông dân trực tiếp sản xuất. Không thể khẳng định khâu nào quan trọng hơn khâu nào, chỉ một khâu thực hiện không tốt sẽ ảnh hưởng tới khâu kia. Hiện nay, trong chuỗi liên kết sản xuất có rất ít chuỗi người sản xuất - chế biến - tiêu thụ là đến tay người tiêu dùng mà đều qua các khâu trung gian, qua bàn tay của thương lái, tiểu thương. Vì vậy, vấn đề đặt ra là quản lý sao cho chặt, vừa khích lệ được người dân yên tâm, tin tưởng và nhận thấy xu hướng sản xuất an toàn là tất yếu, vừa có đủ sức răn đe để các đơn vị sơ chế, đóng gói, bảo quản không trà trộn đưa hàng không rõ nguồn gốc vào. Thực tế thời gian qua, chữ "tín" trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm của một số nông hộ còn thấp, khi hàng hóa dồi dào thì cung ứng đúng với chất lượng, số lượng cam kết, khi nông sản khan hiếm lại "tuồn" ra ngoài trà trộn làm mất niềm tin của người tiêu dùng.

Hà Nội đặt mục tiêu, trong thời gian tới, 80-100% sản phẩm nông nghiệp muốn vào thị trường Hà Nội đều phải có giấy chứng nhận an toàn, không chỉ áp dụng bắt buộc đối với hệ thống cửa hàng, siêu thị… mà còn đến cả các chợ đầu mối. Đây sẽ là cơ hội cho người tiêu dùng rộng đường lựa chọn nông sản an toàn qua các kênh khác nhau từ chuỗi cửa hàng tiện ích, chợ đầu mối, chợ dân sinh, siêu thị... Tuy nhiên, để mục tiêu này thành hiện thực phải có sự nỗ lực từ thành phố đến cấp quận, huyện, thị xã, sở, ngành liên quan cùng vào cuộc nhằm sàng lọc, phân loại rõ nông sản chất lượng và nông sản chưa rõ nguồn gốc, công bố rộng rãi cho người tiêu dùng nắm rõ và lựa chọn. Có như vậy mới tránh được tình trạng hòa cả làng, sản phẩm tốt, có nguồn gốc cũng như không, ra tới chợ là đồng giá.

Ông Phùng Hữu Hào, Cục phó Cục Quản lý chất lượng nông, lâm, thủy sản (Bộ NN&PTNT) cho biết, Cục đề xuất cách thức triển khai xác nhận "sản phẩm đã được kiểm soát an toàn thực phẩm theo chuỗi". Việc xác nhận này được triển khai theo phương thức tự nguyện đăng ký của các cơ sở kinh doanh, bán sản phẩm đến người tiêu dùng. Cục sẽ nghiên cứu xây dựng trình Bộ ban hành quy định, quy chế để có đủ cơ sở pháp lý triển khai hoạt động này năm 2016. Từ đó, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho các vùng sản xuất an toàn cũng như cơ sở kinh doanh trong việc bán sản phẩm.

Hy vọng với các giải pháp đồng bộ của cơ quan quản lý nhà nước sẽ tạo sự thay đổi nhận thức lớn trong sản xuất và tiêu dùng để cửa vào thị trường cho nông sản an toàn thời gian tới sẽ rộng hơn.