Tiếng hát át tiếng bom

Hơn 40 năm trước, thời điểm diễn ra chiến dịch 12 ngày đêm tháng 12-1972, Đại tá Đặng Văn Nhiên là Chủ nhiệm Chính trị Sư đoàn Phòng không 361. Lục tìm và đưa chúng tôi xem danh sách ghi tên tuổi, đơn vị của 25 người, trong đó có 10 cái tên được đánh dấu đỏ. Ông bảo, đó là những nam nữ diễn viên quần chúng của Sư đoàn đã hy sinh ngay sau đợt bom B-52 đầu tiên…

Vào 3h sáng 19-12-1972, Sở chỉ huy của Sư đoàn Phòng không 361 tại xã Trung Hòa (Từ Liêm, Hà Nội) trở thành mục tiêu đánh phá của B-52 Mỹ. Do địch ném chệch mục tiêu nên khu nhà khách của sư đoàn bị trúng bom. Tạm trú trong nhà khách lúc đó là Đội văn nghệ sư đoàn gồm 25 diễn viên vừa đi biểu diễn ở các đơn vị về. Loạt bom đã làm 13 người hy sinh tại chỗ (có 10 diễn viên, 1 cán bộ phụ trách nhà khách và cặp vợ chồng kỹ sư thông tin), còn lại đều bị thương. Từ Sở chỉ huy dự bị ở làng Cót (Yên Hòa, Từ Liêm), chỉ huy Sư đoàn đã cử Chủ nhiệm Chính trị Đặng Văn Nhiên và đội quân y đến khắc phục hậu quả, đồng thời giải tán các đội văn nghệ, thể thao, tăng gia… để bổ sung quân số cho các đơn vị chiến đấu. Tới nơi, ông Nhiên chứng kiến rất đông tự vệ, người dân địa phương cùng cán bộ, chiến sĩ đơn vị đang cố gắng đào bới, tìm kiếm thi hài người tử nạn. Số bị thương nhanh chóng được chở đi cứu chữa. 15h hôm ấy, tại hội trường sư đoàn, hàng trăm người dân xã Trung Hòa cùng cán bộ, chiến sĩ đang làm nhiệm vụ trực ban tại sở chỉ huy đã dự lễ truy điệu các liệt sĩ. "Đứng trước linh cữu 13 liệt sĩ, tôi thay mặt Sư đoàn đọc điếu văn vĩnh biệt. Mọi người có mặt hôm ấy đều xúc động và thể hiện quyết tâm cùng quân dân Thủ đô đánh tan cuộc tập kích đường không của giặc Mỹ" - ông Nhiên xúc động nhớ lại.

Chiều tối 19-12, ông Nhiên trở về Sở chỉ huy dự bị ở làng Cót để báo cáo tình hình với Bộ Tư lệnh rồi chuẩn bị xuống Bệnh xá sư đoàn thăm thương binh. Chính ủy sư đoàn căn dặn: "Đồng chí xuống đó nắm tình hình, nếu ai có thể về đơn vị được thì giải quyết ngay, số còn lại yêu cầu bệnh xá tích cực chữa trị để anh em nhanh hồi phục sức khỏe, sớm trở về vị trí chiến đấu". Nhận nhiệm vụ, ông Nhiên băn khoăn: Trong lúc này, đội văn nghệ của sư đoàn không nên giải tán mà cần có mặt tại các trận địa để biểu diễn, động viên bộ đội. Chính ủy Sư đoàn trả lời: "Nếu đồng chí động viên được 15 chiến sĩ văn nghệ tiếp tục đi biểu diễn mà không lấy thêm người ở đơn vị thì tôi đồng ý". Ông Nhiên lập tức xuống Bệnh xá sư đoàn gặp Đội trưởng đội văn nghệ Lê Nguyên Bá và các thành viên để phổ biến nhiệm vụ cho anh em vừa điều trị, vừa luyện tập các tiết mục; động viên họ sáng tác 3 tiết mục mới về chủ đề chiến thắng B-52, phấn đấu sau hai ngày luyện tập sẽ xuống cơ sở để biểu diễn, dù vết thương chưa lành.

Chiều 21-12, ông Nhiên xuống bệnh xá duyệt chương trình. Không chỉ hoàn thành nhiệm vụ đề ra, Đội văn nghệ còn "vượt chỉ tiêu" với 5 tiết mục sáng tác mới về chiến thắng B-52. Ngay đêm hôm đó, đội văn nghệ đã xuống các đơn vị biểu diễn, phục vụ bộ đội. Cán bộ, chiến sĩ các đơn vị vừa ngạc nhiên, vừa khâm phục khi thấy các diễn viên quần chúng đầu, chân, tay còn cuốn băng mà vẫn cất cao tiếng hát. Những ngày sau, Đội văn nghệ liên tục tới phục vụ ở các trận địa trong thành phố và cùng tham gia chiến đấu khi có lệnh báo động.

Tiếng hát của họ đã át tiếng bom B-52, cổ vũ tinh thần chiến đấu của quân và dân Thủ đô, góp phần làm nên chiến thắng "Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không" - chiến thắng quan trọng buộc Mỹ phải ký Hiệp định Paris, chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam, tạo tiền đề quan trọng tiến tới giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc vào ngày 30-4-1975.