Tiền ảo bitcoin - cách mạng hay rủi ro?

Thoạt nghe, bitcoin có vẻ là cụm từ mới lạ nhưng thực ra nó đã xuất hiện trên thị trường tài chính thế giới cách đây 4 năm bởi một (hoặc một nhóm) hacker tự nhận là Satoshi Nakamoto. Đó là một loại tiền ảo chỉ dùng để mua hàng hóa và dịch vụ trên mạng. Bitcoin tồn tại không thông qua bất kỳ một ngân hàng trung ương nào mà qua ví điện tử hoặc một trang web. Bởi vậy, các giao dịch của bitcoin không phải chịu những loại phí giao dịch trung gian và hoàn toàn đứng ngoài các chính sách tiền tệ và tài khóa.

Theo ước tính của trang Bitcoincharts, hiện có khoảng 12,2 triệu bitcoin đang được lưu thông, giá trị tương đương 11 tỷ USD. Nói cách khác, sự phát triển của bitcoin đang khá mạnh trên toàn cầu. Dùng tiền ảo bitcoin trong thanh toán trực tuyến cho nhiều hàng hóa và dịch vụ, từ trả học phí đại học cho tới mua kẹo dẻo, đã không còn là chuyện hiếm, nhưng thanh toán bằng bitcoin tại các cửa hàng bán lẻ thực tế mới chỉ bắt đầu trong thời gian gần đây. Ngày càng có nhiều tổ chức, công ty chấp nhận thanh toán bằng đồng bitcoin, trong đó có cả những phòng thu âm, cửa hàng bán hoa, hay khách sạn, thậm chí người ta có thể nộp học phí ở Trường Đại học Nicosia, mua dầu olive ở Tây Ban Nha hay rượu vodka ở Nga... Ở thị trấn Vicco, bang Kentucky (Mỹ) còn có trường hợp cảnh sát trưởng xin được trả lương bằng bitcoin và đã được chấp thuận. Ở Đức, bitcoin đã được "lưu hành" như một loại tiền tệ chính thức.

Giá trị của đồng bitcoin giao dịch cũng lên xuống rất chóng vánh. Tháng 4-2013, giá trị một đồng bitcoin là 257 USD. Nhưng đến tháng 11-2013, giá của một đồng bitcoin đã lên tới hơn 1.200 USD. Giá trị hiện tại của một đồng bitcoin vào khoảng 742 USD. Vì giá trị của một đồng bitcoin lớn như vậy nên hiếm khi chúng được thấy ở các giao dịch hằng ngày. Nhưng đây lại là cơ hội để các nhà đầu tư đầu cơ và kiếm lời. Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Ben Barnanke úp mở việc coi bitcoin như một sáng kiến tiền tệ. Hay như Patrick Byrne, giám đốc điều hành của một trong những nhà bán lẻ lớn nhất nước Mỹ Overstock đã tiết lộ sẽ chấp nhận thanh toán bằng bitcoin. Tất cả những điều này đã giúp dân đầu cơ làm giá khiến giá đồng bitcoin tăng vọt.

Tuy nhiên, cùng với sự gia tăng nhanh chóng thì rủi ro từ đồng bitcoin là vô cùng lớn. Vì bitcoin là đồng tiền phi chính phủ, phi ngân hàng nên việc quản lý và bảo đảm cho người sở hữu nó là rất khó khăn. Giả sử hệ thống bitcoin ngừng hoạt động, người sở hữu sau cùng sẽ là người chịu thiệt nặng nhất bởi theo luật pháp sẽ không ai có trách nhiệm bồi hoàn. Rủi ro lớn nhất là nó bị ngân hàng trung ương của nhiều quốc gia phủ nhận. Bên cạnh đó, bitcoin còn là miếng mồi ngon của tin tặc và trở thành công cụ thanh toán của thị trường chợ đen trên mạng. Giám đốc công ty nghiên cứu Balatro ở London, ông Chris Kinner nhận định: "Các ngân hàng lo vấn đề rửa tiền. Trong khi đó, dưới góc nhìn của nhà chức trách, bitcoin có thể đồng hành với trốn thuế, chuyển tiền cho các tổ chức khủng bố, buôn ma túy". Hiện Chính phủ Mỹ đã nghe điều trần về bitcoin và sẽ có những biện pháp siết chặt nó. Chính phủ các nước Pháp, Ấn Độ, hay như cả Ngân hàng trung ương Châu Âu cũng đã cảnh báo về đồng tiền ảo này. Mạnh tay hơn như Trung Quốc, hồi đầu tháng 12-2013 đã quy định cấm giao dịch bằng đồng bitcoin. Vì những lý do này đã khiến đồng bitcoin đang bị xuống giá.

Sự ra đời của đồng tiền bitcoin đúng vào thời điểm bắt đầu cuộc khủng hoảng kinh tế trên toàn thế giới không chỉ như một thách thức với những tài phiệt ngân hàng mà còn là đòn cảnh báo với quyền in tiền - vốn là hình thức thu thuế từ người dân của các chính phủ.

Rõ ràng là sự xuất hiện của một loại tiền ảo toàn cầu đã vượt quá tầm kiểm soát của nhiều chính phủ. Đã đến lúc các chính phủ và người dân cần xem xét vấn đề bitcoin một cách nghiêm túc. Tuy nhiên, chừng nào internet còn tồn tại, bitcoin cũng sẽ tồn tại. Do đó, chưa có một cơ quan quản lý nào dám khẳng định rằng đây sẽ là một rủi ro hay là một cuộc cách mạng trong việc thanh toán điện tử.