Thu thuế hoạt động livestream bán hàng: Cần cơ chế quản lý phù hợp

Nhiều dự báo cho thấy, livestream không chỉ là một xu hướng bán hàng trực tuyến mà sẽ sớm trở thành một ngành quy mô lớn tại Việt Nam. Tuy nhiên, hành lang pháp lý liên quan đến hình thức kinh doanh này chưa đầy đủ. Điều đó đặt ra yêu cầu cấp thiết phải thiết lập cơ chế phù hợp để quản lý, thu thuế tổ chức, cá nhân sử dụng phương thức bán hàng này.

Doanh thu lớn nhưng bị bỏ ngỏ về thuế

Hơn 1 năm trở lại đây, trong bối cảnh kinh tế khó khăn, người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu, livestream (phát video trực tiếp) bán hàng được xem là giải pháp kinh doanh hiệu quả. Theo "Báo cáo shoppertainment 2024: Tương lai của tiêu dùng và thương mại châu Á - Thái Bình Dương” do TikTok phát hành mới đây, số người tiêu dùng thường xuyên tìm kiếm sản phẩm trên các nền tảng sáng tạo nội dung dạng video tăng gấp 1,9 lần so với các công cụ tìm kiếm truyền thống. Xu hướng này được dự báo sẽ tiếp tục gia tăng trong 1-2 năm tới, khi 93% người tiêu dùng mong muốn tăng cường trải nghiệm kết hợp mua sắm - giải trí trên các nền tảng sáng tạo nội dung số.

Nhận thấy tiềm năng của bán hàng livestream, trao đổi với báo giới gần đây, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Ba Huân Phạm Thị Huân đã chia sẻ kế hoạch mở rộng kênh bán hàng trực tuyến để đón đầu xu thế, theo hướng hợp tác với các KOL (những người có ảnh hưởng đến nhiều người trên các nền tảng mạng xã hội), các kênh YouTube có lượng khán giả lớn để bán hàng, quảng bá sản phẩm.

Đáng chú ý, thời gian gần đây, trên một số nền tảng mua sắm trực tuyến lớn, như TikTok, Shopee... nở rộ phiên livestream bán hàng với doanh số lên tới hàng chục, thậm chí cả trăm tỷ đồng, tương đương doanh thu của doanh nghiệp nhỏ và vừa trong một năm. Nhiều mặt hàng bán trong phiên livestream có giá thấp hơn nhiều so với giá bán tại đại lý, cửa hàng, nên đã thu hút lượng khách hàng lớn. Thậm chí, có tài khoản TikTok nổi tiếng đặt mục tiêu doanh số lên đến 150 tỷ đồng và hứa hẹn tặng quà hấp dẫn như ô tô, máy tính bảng... cho khách hàng.

Tuy nhiên, theo Giám đốc Công ty Ecotop Đỗ Quang Huy, doanh thu bán hàng trên Facebook và YouTube rất lớn nhưng đang bị bỏ ngỏ về thuế, do người bán không phải đăng ký hay phải xuất trình giấy phép kinh doanh như bán hàng trên sàn thương mại điện tử.

Áp dụng hóa đơn điện tử với bán hàng livestream

Mới đây (ngày 10-6), chủ trì hội nghị "Sơ kết một năm tháo gỡ các "điểm nghẽn" trong triển khai Đề án 06 và đẩy mạnh kết nối, chia sẻ dữ liệu phục vụ phát triển thương mại điện tử, nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế", Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính giao Bộ Tài chính khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, trình Chính phủ ban hành nghị định sửa đổi Nghị định số 123/2020/NĐ-CP quy định về áp dụng hóa đơn điện tử đối với các giao dịch thương mại điện tử, dịch vụ livestream, dịch vụ ăn uống...

Cũng tại hội nghị này, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, kết quả thu thuế từ các tổ chức, cá nhân có hoạt động kinh doanh thương mại điện tử năm 2022 là 83.000 tỷ đồng; năm 2023 là 97.000 tỷ đồng. Trong 5 tháng đầu năm, số thuế đã nộp hơn 50.000 tỷ đồng. Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho rằng, cần quản lý hoạt động thương mại điện tử qua mạng xã hội để thu thuế.

Chuyên gia kinh tế - tài chính Đinh Trọng Thịnh (giảng viên cao cấp Học viện Tài chính) cho rằng, áp dụng hóa đơn điện tử với bán hàng qua hình thức livestream có thể được hiểu là yêu cầu người bán hàng livestream xuất hóa đơn điện tử mỗi lần giao dịch thành công. Trên thực tế, có những người bán hàng livestream 1-3 giờ liền, hoặc từ sáng đến chiều và chốt đơn rất nhiều. Việc chốt đơn liên tục khi livestream cũng là “chiêu” để họ hút khách hàng vào xem và mua hàng, còn trên thực tế, số đơn giao dịch thành công không chắc được nhiều như vậy. Tuy nhiên, việc áp dụng hóa đơn điện tử với bán hàng livestream là cần thiết và triển khai càng sớm càng tốt, bởi qua đó giảm thiểu sai sót, rủi ro; cơ quan thuế nắm được doanh thu của người bán hàng để thu đúng, thu đủ thuế cho nhà nước.

Vị chuyên gia này cũng cho rằng, việc áp dụng hóa đơn điện tử với livestream không dễ dàng, bởi việc bán hàng được thực hiện hầu hết trên các nền tảng mạng xã hội của nước ngoài. Vì vậy, trước hết cần quản lý các đối tượng bán hàng livestream, xác định địa chỉ người bán hàng, có đăng ký kinh doanh hay không, nắm bắt doanh thu qua ngân hàng và bên vận chuyển...

Về phía cơ quan thuế, gần đây nhất, Tổng cục Thuế đã yêu cầu cục thuế các tỉnh, thành phố tiếp tục khẩn trương rà soát, kiểm tra đồng bộ, toàn diện việc kê khai, nộp thuế, sử dụng hóa đơn điện tử của các tổ chức, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh thương mại điện tử, kinh doanh trên sàn giao dịch thương mại điện tử, tiếp thị liên kết, cung cấp các sản phẩm nội dung thông tin số và nhận thu nhập từ hoạt động quảng cáo, cung cấp phần mềm… Đặc biệt, các tổ chức, cá nhân kinh doanh trực tuyến, livestream bán hàng hóa, dịch vụ... cũng nằm trong đối tượng phải rà soát, kiểm tra.

Quyền Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Trần Thị Phương Lan:
Cần quy định cụ thể về bán hàng livestream

Hiện nay, pháp luật Việt Nam chưa quy định cụ thể về điều kiện phải đăng ký đối với người livestream bán hàng. Bất kỳ người nào có nhu cầu bán hàng đều có thể phát livestream trên các nền tảng trực tuyến như Facebook, Zalo...

Không những vậy, các chủ thể bán hàng theo phương thức livestream cũng chưa phải xin giấy phép kinh doanh như với bán hàng truyền thống. Điều này, một mặt giúp gia tăng quy mô kinh doanh, mở rộng thị trường, thúc đẩy nền kinh tế phát triển, nhưng mặt khác tạo ra những rào cản không hề nhỏ trong việc quản lý phương thức bán hàng livestream.

Thực tế này đòi hỏi các cơ quan chức năng cần có sự thay đổi kịp thời, đưa ra những quy định riêng về việc đăng ký và cấp giấy phép đối với người bán hàng qua livestream, giúp hệ thống những người bán hàng qua livestream, không để hoạt động này diễn ra tràn lan, thiếu kiểm soát. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cần đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn người tiêu dùng tự bảo vệ quyền, lợi ích của mình khi mua hàng qua livestream.

Trưởng phòng Quản lý khoa học và hợp tác phát triển (Học viện Ngân hàng) Nguyễn Diệu Linh:
Khó khăn nhất là kiểm soát doanh thu thực tế

Khi áp dụng hóa đơn điện tử với bán hàng qua hình thức livestream, khó khăn lớn nhất đối với cơ quan thuế là kiểm soát số lượng hàng hóa và doanh thu thực tế. Bởi việc xác định hàng hóa thực sự đã chuyển giao từ người bán sang người mua, ghi nhận doanh thu bán hàng và phát hành hóa đơn còn phụ thuộc vào thỏa thuận, điều kiện bán hàng của từng tổ chức, cá nhân. Phần lớn đối tượng lựa chọn hình thức bán hàng qua livestream là cá nhân và áp dụng hình thức thanh toán tiền mặt, dẫn đến việc khai báo doanh thu bán hàng phụ thuộc vào tính tự nguyện, tự giác của người nộp thuế.

Tôi cho rằng, cần có những quy định cụ thể về kết nối, chia sẻ dữ liệu của hệ thống ngân hàng, cũng như các ngành khác với cơ quan thuế, để giúp cơ quan thuế kiểm soát được doanh thu bán hàng từ hoạt động thương mại điện tử nói chung và livestream nói riêng. Bên cạnh đó, cơ quan thuế cũng cần thu thập dữ liệu bán hàng để phân tích, phân loại, từ đó có kế hoạch giám sát phù hợp với thực tế.

Chị Lê Thùy Dương (phố Bồ Đề, quận Long Biên):
Xử lý mạnh tay những người bán hàng giả

Thời gian qua, hoạt động kinh doanh thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ. Từ sau đại dịch Covid-19, bán hàng qua mạng nở rộ, đặc biệt là bán hàng qua hình thức livestream. Tại các chợ truyền thống, trung tâm thương mại, số người dân đến mua sắm trực tiếp đã giảm mạnh so với trước đây. Không thể phủ nhận, việc bán hàng trực tuyến đã tạo thuận lợi cho người dân, như không phải mất thời gian đến tận nơi để mua, ở nhà cũng có thể xem được nhiều “cửa hàng” để lựa chọn. Tuy nhiên, chất lượng hàng mua bán trực tuyến, kể cả hàng được bán qua hình thức livestream là vấn đề nhiều người tiêu dùng quan tâm. Nhiều người và chính tôi đã mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng, sản phẩm không đúng như những gì người bán hàng quảng cáo hoặc giới thiệu khi livestream.

Vì vậy, tôi mong rằng, cùng với việc áp dụng hóa đơn điện tử với bán hàng qua hình thức livestream cũng cần xử lý mạnh tay với những trường hợp bán hàng không đúng như quảng cáo để bảo đảm quyền lợi của người tiêu dùng.

Hương - Hiền ghi