Tạo đà xây dựng nông thôn mới

"Lột xác" cho các HTX nông nghiệp

May hàng xuất khẩu tại HTX công nghiệp Tiến Bộ.  Ảnh: Linh Tâm

Theo số liệu báo cáo của các địa phương, hiện cả nước có trên 9.000 HTX nông nghiệp; trong đó có 76,41% HTX chuyển đổi từ HTX cũ; tổng số xã viên khoảng 6,5 triệu người; tỷ lệ hộ nông dân tham gia HTX nông nghiệp đạt khoảng 58%. Tuy nhiên, trong một giai đoạn dài của thời kỳ đổi mới, không ít các HTX nông nghiệp đã rơi vào tình trạng "giậm chân tại chỗ", thậm chí nhiều HTX buộc phải giải thể vì hoạt động không hiệu quả. Đánh giá về thực trạng của các HTX nông nghiệp trong thời kỳ đổi mới, Thứ trưởng Hồ Xuân Hùng cho biết, các HTX nông nghiệp trong thời kỳ đó đều rơi vào tình trạng "ách tắc", tại nhiều địa phương HTX nông nghiệp còn bị lãng quên. Điểm báo động đỏ cho sự "tan rã" đó đã khiến Nhà nước phải có những chính sách, biện pháp khôi phục, phát huy tiềm năng vốn có của các HTX nông nghiệp trước kia, hay còn gọi là nền kinh tế tập thể tại các địa phương. Tại hội thảo tổng kết 4 năm thực hiện dự án Tăng cường chức năng HTX nông nghiệp ở Việt Nam do tổ chức Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) tài trợ vừa diễn ra, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Hồ Xuân Hùng một lần nữa khẳng định vai trò của các HTX nông nghiệp trong quá trình phát triển nền kinh tế nông nghiệp nói riêng và nền kinh tế cả nước nói chung. Phát triển HTX nông nghiệp, cải thiện nó sao cho phù hợp, hiệu quả là đòn bẩy bảo đảm cân bằng mức sống giữa khu vực nông thôn và thành thị.

Sau 4 năm (2006-2010) thực hiện dự án không ít các HTX nông nghiệp của ta đã được "lột xác", phát huy hiệu quả kinh tế. Theo ông Nguyễn Văn Nghiêm, Trưởng phòng Kinh tế hợp tác (KTHT) - trang trại (Cục KTHT và PTNT Bộ NN&PTNT), sau khi triển khai dự án, các HTX nông nghiệp tiếp thu được rất nhiều kinh nghiệm từ các mô hình HTX nông nghiệp tiên tiến của Nhật Bản. Số HTX tổ chức tiêu thụ sản phẩm tăng, hoạt động tín dụng nội bộ cũng phát triển. Nhiều HTX khá đang có xu hướng mở rộng các ngành nghề dịch vụ mới theo mô hình HTX nông nghiệp đa chức năng. Trong năm 2008, có 6.688 HTX hoạt động có lãi chiếm 74% tổng số HTX; lãi bình quân là 50 triệu đồng/1 HTX, nhiều HTX có lãi từ 200-300 triệu đồng. Ông Nguyễn Chí Quý, Phó Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn Hà Nội cho biết, Hà Nội hiện có gần 1.000 HTX nông nghiệp trong đó 50% số HTX đạt kết quả kinh doanh dịch vụ khá, 30% đạt trung bình và vẫn còn 20% HTX thuộc loại yếu kém, không hiệu quả.

Điểm nhấn trong phong trào xây dựng NTM

Theo đánh giá của Tổng cục Thống kê, giá trị sản xuất nông, lâm nghiệp và thủy sản năm 2009 theo giá so sánh 1994 ước đạt 219.887 tỷ đồng, tăng 3% so với năm 2008; trong đó nông nghiệp đạt 160.081 tỷ đồng, tăng 2,2%, lâm nghiệp đạt 7.008 tỷ đồng, tăng 3,8%, thủy sản đạt 52.799 tỷ đồng, tăng 5,4%. Mặc dù nền kinh tế này đóng góp trên 20% GDP nhưng khu vực nông thôn vẫn tồn tại nhiều vấn đề nổi cộm như hạ tầng nghèo nàn; quy hoạch và quản lý quy hoạch bất cập; môi trường bị ô nhiễm nghiêm trọng. Công cuộc xóa đói giảm nghèo có tiến triển nhưng tỷ lệ hộ nghèo vẫn cao, khoảng cách giữa thành thị và nông thôn còn lớn. Lao động thiếu việc làm, tỷ lệ qua đào tạo thấp, tình trạng thất nghiệp và tệ nạn xã hội có xu hướng gia tăng đang là mối đe dọa lớn ở nông thôn.

Ông Tăng Minh Lộc, Phó cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác - PTNT (Bộ NN&PTNT) cho rằng, một trong những chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn quan trọng là nâng cao mức sống cho xã viên HTX thông qua việc nâng cao năng lực và tổ chức của HTX nông nghiệp. Phát triển các HTX nông nghiệp được coi là cốt lõi trong phát triển kinh tế nông nghiệp. Để giúp nông dân nâng cao thu nhập từ nông nghiệp thì phải giúp họ bán được nông sản với giá hợp lý và mua được vật tư đầu vào chất lượng; vay những khoản vay dài hạn lãi suất thấp; tiếp cận khoa học kỹ thuật. Để làm được những việc này, nông dân không thể tự mình đơn lẻ thực hiện. Do đó, muốn nâng cao vị thế giao dịch cho nông dân phải nâng cao quy mô hoạt động thông qua hợp tác tự nguyện với nhau. Đây là lý do cơ bản phải củng cố các HTX nông nghiệp, HTX có phát triển nông dân mới có vốn, có kiến thức, có thị trường, có nguồn cung cầu dồi dào và bền vững. Thứ trưởng Hồ Xuân Hùng khẳng định, HTX nông nghiệp có phát triển thì phong trào xây dựng NTM mới khởi sắc.

Chương trình hành động của Chính phủ về tam nông là một mảnh đất lớn cần được cải tạo, trong đó phát triển HTX nông nghiệp được coi là "vi chất" đầu tiên cần "bón" trên mảnh đất đó. Vấn đề tam nông hơn lúc nào hết trở nên cấp thiết và trọng yếu như hiện nay, bởi nó là nhân tố duy trì cán cân phát triển kinh tế đất nước. Phát triển kinh tế nông nghiệp, nâng cao đời sống tinh thần cũng như vật chất cho nông dân, xây dựng nông thôn theo 19 tiêu chí xây dựng NTM của Chính phủ đề ra đều là những động thái nhằm thúc đẩy xã hội phát triển theo hướng cân bằng, xóa dần khoảng cách chênh lệch giàu nghèo giữa thành thị và nông thôn.