Tận tụy với lịch sử

Khách tham quan gian trưng bày về Thăng Long - Hà NộiBảo tàng Lịch sử VN thuộc “lớp đàn anh” trong hệ thống bảo tàng của Việt Nam, tới 3-9 này là tròn 45 tuổi. Ngoài ý nghĩa “tuổi tác”, cống hiến của đội ngũ cán bộ bảo tàng trong 45 năm qua rất đáng được ghi nhận.

Theo thống kê, mỗi năm gần đây Bảo tàng Lịch sử VN (BTLS VN) phục vụ hơn ba trăm nghìn lượt khách - tương đương với một bảo tàng loại trung bình của Thụy Điển. Hệ thống trưng bày tại số 1 Tràng Tiền có chừng 120.000 lượt khách tham quan/năm, số khách còn lại được bảo tàng phục vụ thông qua 2 bộ triển lãm lưu động tại các tỉnh, thành. Nếu coi lượng khách là một tiêu chí để đánh giá thành công, có lẽ BTLS VN chỉ thua Bảo tàng Quân đội và Bảo tàng Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, đã có nhận xét khác đôi chút về “đẳng cấp” của BTLS VN - những nhận xét dựa trên tiêu chuẩn về chất lượng trưng bày, nghiên cứu khoa học và nhất là cách thức tự đổi mới mình để tránh tụt hậu. Xét theo những tiêu chí ấy, có lẽ BTLS VN cũng đáng được biết tới như Bảo tàng Dân tộc học VN, Bảo tàng Mỹ thuật VN, Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Quãng thời gian 5 năm qua có ý nghĩa đặc biệt. Hệ thống bảo tàng ở ta phải đối diện với yêu cầu đổi mới để tồn tại và phục vụ chứ “không thể ngồi chờ người ta đến với mình”. Từ năm 1997 đến năm 2000, BTLS VN đã chỉnh lý hệ thống trưng bày chính với diện tích 2000m2 - đợt chỉnh lý được đánh giá là quy mô nhất từ trước tới nay để phục vụ mục tiêu “dùng hiện vật minh họa cho lịch sử chứ không phải ngược lại”. Bằng nhiều cách, các chuyên gia áp dụng những nguyên tắc trưng bày cơ bản của thế giới nhưng vẫn giữ lại sắc thái của riêng mình. Hệ thống trưng bày được hỗ trợ bằng phương tiện nghe - nhìn hiện đại, tư liệu về lễ hội, cổ vật, di tích...và đáng nói hơn là khu vườn tượng ngoài trời. Việc thực hiện dự án sân - vườn tượng để phục vụ ý tưởng tổ chức những đêm hội tại bảo tàng. Cho tới lúc này, ý tưởng đó vẫn chưa thành hiện thực bởi như TS Phạm Quốc Quân, Giám đốc BTLS VN: “Dịch SARS đã ngăn cản chúng tôi thực hiện dự định. Nếu không, mỗi tháng thể nào cũng tổ chức được 4-5 tối dạ hội cho du khách”. Những đêm dạ hội, bán đấu giá thời trang...không chỉ là cách mời gọi khách mà còn là cơ hội để thúc đẩy sự hợp tác giữa hệ thống bảo tàng và ngành du lịch.

Với BTLS VN, đầu tư cho nghiên cứu khoa học và mở rộng phạm vi sưu tầm được xác định là một yêu cầu mang tính sống còn. Trong vài năm trở lại đây, cán bộ BT đã thực hiện hàng loạt đề tài khoa học: “Gốm sứ thời Minh - Thanh”, “Sưu tập điêu khắc Chăm-pa”, “Bảo quản hiện vật vô cơ”, “Nghiên cứu hệ thống êtikét cho loại hình bảo tàng lịch sử - xã hội”. BT đã tham gia khai quật khảo cổ học ở Ninh Châu (Quảng Ngãi), Rạch Núi (Long An), di chỉ tiền - sơ sử ở Long Sơn (Bà Rịa - Vũng Tàu), Sa Pa (Lào Cai), Mậu Sơn (Lạng Sơn), Lam Kinh (Thanh Hóa), Cố đô Huế… Cho tới lúc này, BTLS VN có chừng 120.000 hiện vật. Đặc biệt , những hiện vật về lịch sử vùng đất phía Nam đã giúp bảo tàng thể hiện ba nền văn minh lớn nhất Việt Nam thời cổ đại: Đông Sơn, Sa Huỳnh và Đồng bằng sông Cửu Long. Quá trình hợp tác với các bảo tàng địa phương không chỉ giúp thêm kinh nghiệm cho cán bộ bảo tàng, mà còn mở rộng phạm vi trưng bày. Trong 5 năm qua, BTLSVN đã lần lượt mở các phòng trưng bày hiện vật của Kiên Giang, Vĩnh Phúc, cổ vật Hà Nội … giúp khách tham quan mở rộng tầm nhìn về lịch sử Việt Nam. Sự cố gắng hoàn thiện hệ thống trưng bày và đổi mới từng bước của BTLSVN đã nhận được sự đánh giá tích cực của bạn nghề trong và ngoài nước. Không phải ngẫu nhiên mà một chuyên gia Nhật Bản đánh giá BTLSVN “là bảo tàng lịch sử danh giá nhất khu vực Đông Nam Á”.

Trong không khí ngày hội mừng Quốc khánh, cán bộ BTLSVN đang cùng với đồng nghiệp ở các bảo tàng khác chuẩn bị cho cuộc trưng bày cổ vật Việt Nam tại Bảo tàng Dân tộc học của Áo - mang tên “Việt Nam - quá khứ và tương lai”. Tiếp theo, là phối hợp với đồng nghiệp Quảng Tây (Trung Quốc) xây dựng bộ sách quí “Tiền Việt Nam”, dự tính đúc lại trống đồng Ngọc Lũ bằng phương pháp cổ truyền… Những phần việc thầm lặng ấy chính là đóng góp đích thực cho sự nghiệp xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc .

Lê Trần Vân Anh