Tái tạo đô thị từ không gian sáng tạo

Nhiều thành phố đang tái tạo các không gian đô thị theo hướng “vị nhân sinh” thông qua việc tổ chức lại không gian hiện hữu, làm mới các kiến trúc đô thị, công trình lịch sử, di sản văn hóa… trên tinh thần gắn không gian công cộng với lịch sử văn hóa. Từ động lực thúc đẩy của chính quyền, sự chia sẻ của cộng đồng xã hội, năng lực sáng tạo của các nhà thiết kế đã được phát huy cao độ. Nhiều nhà máy bỏ hoang đã trở thành trung tâm triển lãm, nghệ thuật với phong cách đặc sắc; nhiều khu vực bụi bặm, ô nhiễm đã trở thành điểm du lịch, giải trí hấp dẫn… bồi đắp những giá trị mới cho đô thị.

Không gian, tổ hợp sáng tạo trong lòng thành phố không mới với Hà Nội. Không gian phố đi bộ quanh hồ Hoàn Kiếm, không gian bích họa phố Phùng Hưng… đã định hình như một thương hiệu văn hóa, du lịch của Thủ đô, và những ý tưởng sáng tạo chất chứa trong các đề án “Quận nghệ thuật sông Hồng”, “Con đường nghệ thuật Hà Nội” đang chắp cánh cho khát vọng Thăng Long. Đặc biệt là ý tưởng “Biến nhà máy cũ thành các không gian sáng tạo” của nhóm “Vì một Hà Nội đáng sống” đã thu hút sự quan tâm của giới văn hóa và thiết kế...

Tái tạo đô thị từ những không gian sáng tạo không chỉ mở hướng phát triển đô thị gắn với giá trị văn hóa mà còn tạo động lực mới thúc đẩy nhiều lĩnh vực phát triển… Thế nhưng thời điểm hiện tại, đa phần không gian sáng tạo của Hà Nội vẫn ở quy mô nhỏ, hình thành từ tâm huyết của các nhóm nghệ nhân, nghệ sĩ..., hoặc mới dừng lại ở những ý tưởng, đề án trong một phạm vi không gian nhất định… Nhiều rào cản đang cản trở việc phát triển không gian công cộng, không gian sáng tạo.

Muốn tạo dấu ấn mới cho đô thị, trước hết cần có nhận thức đúng về không gian sáng tạo trong lòng thành phố với những giá trị trực tiếp và gián tiếp, cũng như những cơ hội phát triển trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tác động mạnh mẽ đến “đời sống” toàn cầu. Từ đó hoàn thiện hệ thống cơ chế chính sách, tạo động lực phát triển các không gian công cộng, không gian sáng tạo. Nhiều ý kiến cho rằng, cùng với việc hỗ trợ nghiên cứu, thử nghiệm các không gian sáng tạo, thành phố có thể xây dựng quỹ đầu tư cho lĩnh vực này để thu hút các nhà tài trợ cùng “vào cuộc” với chính quyền phát triển các không gian văn hóa sáng tạo.

Cùng với đó là thúc đẩy hoạt động khảo sát, kiểm đếm các địa điểm trong thành phố có thể xây dựng, cải tạo thành những không gian văn hóa sáng tạo để có định hướng sử dụng phù hợp. Mặt khác là lồng ghép các quy hoạch thiết kế nghệ thuật đô thị vào các đồ án quy hoạch, tạo nền tảng bền vững cho các hoạt động thiết kế sáng tạo. Trước mắt thành phố có thể nghiên cứu chuyển đổi chức năng sử dụng để phát triển các di sản công nghiệp, di sản kiến trúc cảnh quan… thành những không gian văn hóa sáng tạo. Trong đó chú trọng các mô hình tái tạo di sản công nghiệp như: Nhà máy xe lửa Gia Lâm, Nhà máy thuốc lá Thăng Long...

Phía trước còn nhiều việc phải làm và tái tạo đô thị từ những không gian sáng tạo là một xu thế tất yếu!