Quan hệ Mỹ - Trung Quốc: Động thái chưa có tiền lệ

Thông báo về vấn đề này, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Morgan Ortagus chỉ nói ngắn gọn: “Việc đóng cửa Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại thành phố Houston là nhằm bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và thông tin cá nhân của người dân Mỹ”.

Tuy nhiên, nhiều quan chức của Mỹ đã đề cập sâu hơn về quyết định của Nhà Trắng. Thượng nghị sĩ Marco Rubio, Quyền Chủ tịch Ủy ban Tình báo Thượng viện Mỹ cáo buộc, Tổng lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston là một "bình phong" cho các điệp viên. Nói thêm trên Đài Fox News, ông Rubio cho biết, Trung Quốc sử dụng các doanh nhân để gây ảnh hưởng lên Quốc hội và các chính trị gia Mỹ ở cấp bang và địa phương. Trong khi đó, tờ New York Times dẫn lời Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ đặc trách Đông Á David Stilwell cũng khẳng định, Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston là trung tâm của các nỗ lực từ quân đội Trung Quốc nhằm thúc đẩy ưu thế trước Mỹ. Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ chỉ rõ, Bắc Kinh làm điều này thông qua việc gửi sinh viên đến các trường đại học Mỹ để thu thập những nghiên cứu khoa học của xứ Cờ hoa. Mới đây, Tổng lãnh sự và hai nhà ngoại giao Trung Quốc cũng bị bắt quả tang khi dính líu đến hoạt động đáng ngờ tại khu vực kiểm tra an ninh tại sân bay Houston. Trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng ngày 23-7 (giờ Việt Nam), Tổng thống Mỹ Donald Trump còn khẳng định có thể yêu cầu đóng cửa thêm các lãnh sự quán Trung Quốc tại Mỹ.

Trên thực tế, quyết định đóng cửa Tổng lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston được đưa ra sau khi Mỹ buộc tội hai công dân Trung Quốc tham gia một chiến dịch tấn công mạng nhắm tới các công ty Mỹ liên quan tới nghiên cứu về dịch Covid-19. Hai người này cũng bị cáo buộc sử dụng danh nghĩa cơ quan tình báo dân sự của Trung Quốc để đánh cắp dữ liệu nhạy cảm có giá trị lên tới hàng trăm triệu USD của nhiều công ty trên khắp thế giới.

Phản ứng trước động thái của Mỹ, ngày 22-7, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân lên tiếng chỉ trích, đồng thời hối thúc Washington thu hồi quyết định trên ngay lập tức. Ông Uông Văn Bân cảnh báo, Trung Quốc sẽ có hành động đáp trả tương xứng.

Sau phản ứng chính thức của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, sáng 23-7, Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ cũng đã ra tuyên bố phản đối gay gắt. Nội dung tuyên bố nêu rõ, Trung Quốc phản đối mạnh mẽ động thái của Mỹ về yêu cầu đóng cửa Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston, đồng thời cho rằng, đây là hành vi khiêu khích chính trị, vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế và nguyên tắc cơ bản trong quan hệ quốc tế cũng như các quy định liên quan trong Hiệp ước Lãnh sự Trung - Mỹ. Tuyên bố cũng khẳng định, Trung Quốc luôn kiên trì nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ của nước khác, các cơ quan ngoại giao của Trung Quốc bao gồm Tổng lãnh sự quán tại Houston luôn căn cứ vào các quy định trong “Công ước Viên về quan hệ ngoại giao 1961” và “Công ước Viên về quan hệ lãnh sự 1963”, dốc sức thúc đẩy hợp tác giao lưu, góp phần tăng cường tình hữu nghị và hiểu biết giữa người dân hai nước. Do đó, các chỉ trích của Mỹ đều vô căn cứ và không thực tế.

Sau những tranh cãi về thương mại, nguồn gốc của vi rút SARS-CoV-2, vấn đề liên quan tới Hồng Kông, Biển Đông..., việc Mỹ yêu cầu Trung Quốc đóng cửa Tổng lãnh sự quán ở Houston tiếp tục khiến quan hệ giữa 2 cường quốc rơi vào “vùng trũng” mới. Theo nhiều nhà bình luận quốc tế, đây sẽ là một “địa hạt nguy hiểm” khi lòng tin chiến lược ngày càng suy giảm.