Quan hệ Mỹ - Iran: Thêm một “nốt trầm”

Mặc dù trước đó, lực lượng Houthi tại Yemen thừa nhận đã thực hiện vụ tấn công bằng máy bay không người lái nhằm vào 2 nhà máy của Aramco ở thành phố Abqaiq và Khurais của Saudi Arabia. Kênh truyền hình vệ tinh Al-Masirah của Houthi cũng cho biết, lực lượng này đã mở một chiến dịch quy mô lớn gồm 10 máy bay không người lái nhằm vào 2 cơ sở dầu mỏ này. Song, theo Ngoại trưởng Mỹ thì không có bằng chứng nào cho thấy cuộc tấn công trên do Yemen tiến hành.

Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Meanwhile Graham nhấn mạnh, vụ tấn công là động thái chứng tỏ Iran muốn theo đuổi vũ khí hạt nhân và độc chiếm toàn bộ khu vực Trung Đông. Những vụ tấn công như thế này đang "đổ thêm dầu" vào căng thẳng ngày một nghiêm trọng tại vùng Vịnh, sau các vụ tấn công và hành vi phá hoại nhằm vào các tàu chở dầu hồi tháng 5 và tháng 6 vừa qua, mà Mỹ cùng Saudi Arabia đều quy trách nhiệm cho Iran. Vụ tấn công ngày 14-9 đã buộc 2 cơ sở Abqaiq và Khurais ngừng sản xuất, khiến Riyadh tổn thất 5 triệu thùng dầu mỗi ngày, tương đương 50% sản lượng dầu toàn quốc và chiếm 5% nguồn cung dầu mỏ toàn cầu.

Đáng quan ngại hơn, những tuyên bố trên của Mỹ báo hiệu một lập trường cứng rắn hơn của Washington đối với Tehran, sau những dấu hiệu về khả năng "tan băng" trong quan hệ giữa hai quốc gia luôn ở thế đối đầu này. Tháng 5-2018, Tổng thống Donald Trump tuyên bố đơn phương rút khỏi thỏa thuận hạt nhân, còn gọi là Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) và áp đặt trở lại các biện pháp trừng phạt Iran. Quan hệ giữa hai nước ngày càng xấu đi sau một loạt động thái gây căng thẳng từ hai phía như vụ Iran và Mỹ tuyên bố bắn rơi máy bay không người lái của nhau. Iran đang như “cái gai” trong mắt Mỹ ở khu vực Trung Đông.

Theo tờ The New York Review of Books, Iran đã thực sự xâm phạm các lợi ích và giá trị của Mỹ khi ủng hộ Tổng thống Syria Bashar al-Assad; làm suy yếu an ninh của Israel bằng việc tổ chức và duy trì lực lượng dân quân Shiite ở Syria, hỗ trợ phong trào Hamas ở Palestine... Ngoài ra, Iran bị Mỹ cáo buộc hỗ trợ tiền bạc, vũ khí cho Houthi, một phong trào nổi dậy ở Yemen và tấn công lãnh thổ của Saudi Arabia. Không những vậy, giới truyền thông Mỹ còn cho rằng Iran đang phát triển các tên lửa đạn đạo có thể đe dọa các nước láng giềng và nếu chúng có khả năng mang đầu đạn hạt nhân có thể kích động một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực.

Về phần mình, cho đến nay, Tổng thống Iran Hassan Rouhani vẫn khẳng định Tehran không tìm kiếm vũ khí hạt nhân, đồng thời tuyên bố sẽ không đàm phán với Mỹ chừng nào Washington chưa gỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với quốc gia Hồi giáo này. Iran đã bắt đầu giảm dần các cam kết về thỏa thuận hạt nhân nhằm trả đũa chiến dịch "gây sức ép tối đa" của Mỹ. Ngày 9-9 vừa qua, Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) của Liên hợp quốc xác nhận Iran đang lắp đặt các máy ly tâm tiên tiến nhằm tăng mức làm giàu uranium trong bối cảnh thỏa thuận JCPOA có nguy cơ đổ vỡ.

Những tuần gần đây, ông chủ Nhà Trắng tuyên bố để ngỏ cuộc gặp với Tổng thống H.Rouhani, có thể bên lề cuộc họp Đại hội đồng Liên hợp quốc diễn ra ở New York vào cuối tháng này. Tuy nhiên, những cáo buộc của Mỹ với Iran về cuộc tấn công vào các cơ sở dầu mỏ của Saudi Arabia đang có nguy cơ đẩy quan hệ hai nước gia tăng hiềm khích và thêm những "nốt trầm".