Quà quê Đường Lâm...

Người phương xa đến đây dễ nhận ra hương vị rất riêng của vùng đất cổ qua những món quà quê. Và hơn hết, nó còn là sự phản chiếu tâm hồn, là cái nết ăn, nết ở của người xứ Đoài. Ngày xuân tháng hai, mưa lất phất bên hiên các ngôi nhà cổ của Đường Lâm càng làm cho làng thêm u tịch, trầm mặc...

Mới đến đầu làng Đông Sàng, bên ngôi chùa Mía là xưởng sản xuất kẹo truyền thống của gia đình ông bà Trung - Mậu, hương thơm ngào ngạt của lạc rang, mạch nha tỏa ra trong không khí, rất gần gũi, đậm đà chất quê. Cơ sở sản xuất kẹo lạc Trung Mậu khá đông khách ra vào. Vợ chồng bác Trung - Mậu đang chà vỏ lạc, trong khi cậu con trai tranh thủ ngày nghỉ cuối tuần phụ giúp bố mẹ, tất bật với những mẻ kẹo lạc để phục vụ khách du lịch. Trong xưởng, người rang lạc, người nấu đường với mạch nha, người trộn lạc với hỗn hợp đường, mạch nha đã nấu chín đến độ đủ giòn tan... Cánh đàn ông trai tráng đảm nhận công việc dùng con lăn bằng gỗ tãi hỗn hợp kẹo vừa trộn thành những phên mỏng trên bàn, sau đó dùng dao cắt thành từng miếng nhỏ dài khoảng 5cm. Trong sân, gần chục khách hàng cả nam lẫn nữ vừa mải mê ngắm nhìn những bàn tay thuần thục của người con gái đất Hai Vua, vừa gật gù trước vị ngon của thanh kẹo được gia chủ mời nếm. Chị Nguyễn Thị Dương, huyện Ba Vì cho biết, mỗi lần có dịp nghé thăm làng cổ, bao giờ chị cũng tìm đến làng Đông Sàng để mua ít kẹo lạc, kẹo dồi và cân chè lam về làm quà bởi bánh kẹo của làng nghề này luôn bảo đảm thơm ngon và giữ được hương vị. Chị Dương tâm sự: "Hà Nội không thiếu của ngon vật lạ, đặc sản địa phương cũng có nhiều, nhưng quà quê ở Đường Lâm luôn hấp dẫn bởi sự tinh tế rất riêng. Người dân Đường Lâm rất giỏi nấu ăn có lẽ vì vậy mà các món quà quê ở đây phong phú và ngon bậc nhất ở các làng quê Hà Nội".

Cũng như ở nhiều làng nghề khác của xứ Đoài, nghề làm kẹo lạc, kẹo dồi, chè lam ở Đường Lâm đã có từ lâu. Về Đường Lâm, thả bước qua những con ngõ nhỏ sạch sẽ, vàng sẫm màu đá ong, qua những chiếc cổng rất đặc trưng, ngồi nán lại bên quán nước sân đình hay trong các nếp nhà cổ, không gì thú bằng thưởng thức bát nước chè xanh với kẹo lạc hoặc bánh chè lam. Mỗi thứ quà quê có một kiểu hay. Ăn bánh chè lam thì phải nhâm nhi, một hai miếng với một hai chén nước chè là vừa đủ. Ăn kẹo lạc thì có thể suồng sã hơn, kẹo lạc gọi nước chè, nước chè gọi kẹo lạc, cứ thế mà kéo dài mãi được. Kẹo lạc Đường Lâm rất giòn mà lại dễ ăn, cái bùi của lạc hòa quyện với cái ngọt vừa phải của mạch nha trộn đường kính, cái thơm của lạc rang hòa quyện với cái thơm của mạch nha, ăn không bị dính răng và còn lại một thứ "hương thầm" rất kín đáo và tinh khiết. Nguyên liệu dùng để sản xuất kẹo lạc ở Đường Lâm được tuyển chọn kỹ càng, có được nguyên liệu tốt rồi lại cần đến bí quyết gia truyền. Bí quyết đó không đơn giản là cho đường, nha, lạc vào nấu mà là cách bắt nha, lạc, vừng phải ngọt, giòn, bùi, thơm theo đúng ý của chủ nhân.

Sư Đàm Thanh trụ trì chùa Mía cho hay: Các món quà quê liên quan đến mật, đường thì khó vùng nào chế biến ngon hơn đất Đường Lâm, bởi đây là quê hương của các loại mật ngon nổi tiếng nhất vùng xứ Đoài. Những món quà dân dã, giản dị, qua bàn tay khéo léo của những người thợ Đường Lâm bỗng ngon lạ kỳ, chất chứa cả hồn cốt làng quê Việt bao đời. Để rồi về Đường Lâm, ta nhớ câu ca của người dân nơi đây:

"Dù ăn bánh kẹo mười phương
Không bằng kẹo lạc bộn đường quê tôi
Trắng phau là phong kẹo dồi
Giòn tan kẹo bột, bồi hồi tình quê
Chè kho ngọt lịm đam mê
Nhớ cơm phố Mía, tìm về Đường Lâm".