Philippines - Nhật Bản: Gắn bó hơn trước nguy cơ mới

Kể từ khi nhậm chức năm 2010 đến nay, đây là chuyến công du thứ năm của Tổng thống B.Aquino tới Nhật Bản - một trong hai đối tác chiến lược quan trọng hàng đầu của Philippines bên cạnh Mỹ. Chuyến thăm Nhật Bản của Tổng thống B.Aquino diễn ra trong bối cảnh hai nước đang phải đối phó với những thách thức an ninh nghiêm trọng khi Trung Quốc có những hành xử đơn phương gây căng thẳng trên Biển Đông và biển Hoa Đông. Đặc biệt mới đây Philippines tuyên bố có thể sẽ đề nghị Tòa án trọng tài Liên hợp quốc sớm ra phán quyết với đơn kiện của Manila liên quan đến vấn đề Trung Quốc tuyên bố chủ quyền phi lý trên Biển Đông. Theo nhận định của Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario, đấu tranh pháp lý - cụ thể là sự tham gia phân xử của tòa án quốc tế được xem là cơ chế cần thiết và duy nhất khi Trung Quốc tuyên bố chủ quyền một cách phi lý với phần lớn diện tích trên Biển Đông hiện nay.

Trước những thách thức đó, cuộc hội đàm giữa Tổng thống B.Aquino và Thủ tướng nước chủ nhà S.Abe đã nhấn mạnh đến sự cần thiết của việc sử dụng luật pháp quốc tế để giải quyết các tranh chấp khu vực hiện nay. Nhất trí với Philippines phản đối hành động đơn phương cải biến hiện trạng trên Biển Đông của Trung Quốc, Thủ tướng S.Abe cho rằng quan hệ chiến lược giữa hai nước ngày càng sâu sắc. Trên cơ sở đó, hai nhà lãnh đạo đã nhất trí thúc đẩy hơn nữa quan hệ Đối tác chiến lược Nhật Bản - Philippines trên các lĩnh vực an ninh, kinh tế và cứu trợ thảm họa… Nhà lãnh đạo đất nước Mặt trời mọc cũng đã giải thích với nhà lãnh đạo Philippines về chính sách "hòa bình tích cực" của Nhật Bản liên quan việc xuất khẩu vũ khí và xem xét sử dụng quyền phòng vệ tập thể.

Đáp lại sự ủng hộ của Nhật Bản trong giải quyết những thách thức an ninh trên Biển Đông, Tổng thống B.Aquino nhấn mạnh rằng, Nhật Bản là đối tác chiến lược của Philippines và điều quan trọng hơn hai bên cần sát cánh để "cùng nhau đối mặt với những thách thức có thể làm thay đổi cấu trúc môi trường an ninh khu vực". Đánh giá cao những bước tiến trong quan hệ hai nước, Tổng thống B.Aquino cho biết Manila ủng hộ động thái của Tokyo liên quan đến việc sử dụng quyền phòng vệ tập thể. Sự ủng hộ này của Philippines có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh thời gian qua Tokyo luôn duy trì quan điểm rằng, Nhật Bản có quyền phòng vệ tập thể nhưng không thể thực hiện quyền này do Hiến pháp hòa bình của nước này quy định cấm sử dụng vũ lực để giải quyết các tranh chấp quốc tế. Thủ tướng S.Abe đang thúc đẩy thay đổi cách hiểu về Hiến pháp nhằm tạo cơ sở cho Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản bảo vệ các đồng minh trước một cuộc tấn công vũ trang, cùng thời điểm sửa đổi văn kiện hướng dẫn hợp tác quốc phòng Mỹ - Nhật từ nay đến cuối năm.

Một trong những trọng tâm ưu tiên trong chuyến thăm Nhật Bản lần này của Tổng thống B.Aquino là hợp tác quốc phòng giữa hai nước. Trong chuyến công du Philippines tháng 7 năm ngoái, Thủ tướng S.Abe cam kết sẽ giúp đỡ củng cố năng lực giám sát biển cho Philippines bằng việc cung cấp 10 tàu tuần tra cho lực lượng bảo vệ bờ biển nước này nhằm giám sát những vùng lãnh hải tranh chấp. Đây được coi là một động thái chưa từng có, cho thấy sự khởi sắc trong quan hệ hai nước trong lĩnh vực an ninh quốc phòng; đồng thời khẳng định vị thế Nhật Bản trong khu vực địa - chiến lược, chính trị - kinh tế này; đặc biệt trong bối cảnh Trung Quốc không ngừng leo thang căng thẳng trên Biển Đông và biển Hoa Đông.

Không chỉ với Philippines, các động thái gần đây cho thấy Nhật Bản ngày càng coi hợp tác với Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) là ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của Tokyo. Với vai trò cầu nối quan trọng giữa Nhật Bản với ASEAN, sự xích lại gần nhau trong quan hệ Nhật Bản - Philippines hoàn toàn dễ hiểu. Đặc biệt Nhật Bản còn là nhà trung gian hòa giải quan trọng trong tiến trình đàm phán hòa bình giữa Chính phủ Philippines và Mặt trận Giải phóng Hồi giáo Moro (MILF) chấm dứt 40 năm xung đột tại miền Nam Philippines. Vì thế, chuyến thăm Nhật Bản của Tổng thống B.Aquino không chỉ khẳng định quan hệ chiến lược song phương giữa hai nước mà còn cho thấy vai trò không thể thiếu của Nhật Bản trong nền an ninh khu vực.