Nỗ lực “hạ nhiệt” Trung Đông

Các nhà phân tích cho rằng, mâu thuẫn giữa xứ Cờ hoa và nước Cộng hòa Hồi giáo không còn giới hạn quanh thỏa thuận hạt nhân ký kết giữa Iran và Nhóm P5+1 (gồm Anh, Pháp, Mỹ, Nga, Trung Quốc và Đức), còn gọi là Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA) mà Mỹ đơn phương rút khỏi. Căng thẳng đã leo thang đáng kể trong những tháng vừa qua, với việc Washington tăng cường các đòn trừng phạt và cáo buộc Tehran là mối đe dọa đối với nước này và các đồng minh.

Mỹ cũng đã tăng cường sự hiện diện quân sự trong khu vực bằng việc triển khai các nhóm tàu sân bay, tên lửa và máy bay ném bom nhằm mục đích răn đe. Trong khi đó, Iran cũng thẳng thừng tuyên bố dừng thực thi một số điều khoản trong JCPOA để đáp trả sức ép từ Mỹ, đồng thời cho biết sẽ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân nếu các nước liên quan không sớm có biện pháp vô hiệu hóa ảnh hưởng tiêu cực từ các lệnh trừng phạt.

Về phần mình, các bên còn lại trong thỏa thuận lịch sử năm 2015, trong đó có Đức lại muốn cố gắng duy trì cam kết chung để hạn chế các hoạt động làm giàu uranium của Iran và tránh nguy cơ xung đột tại Trung Đông. Do đó, trọng trách lần này của Ngoại trưởng H.Maas được cho là nhằm cứu vãn JCPOA đang đứng trước bờ vực đổ vỡ, đồng thời cố gắng tìm cách hạ nhiệt căng thẳng đang nóng lên từng ngày giữa Mỹ và Iran. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Đức Maria Adebahr cho biết, nước này vẫn tin tưởng văn bản ký năm 2015 là một thỏa thuận tốt trong việc ngăn chặn Iran sở hữu vũ khí hạt nhân.

Lo ngại về căng thẳng tại Trung Đông liên tục được Ngoại trưởng Đức H.Maas nhấn mạnh trong các cuộc gặp gỡ với giới chức các nước Iraq, Jordan và UAE. Tại Iraq, Ngoại trưởng H.Maas khẳng định Đức muốn cân bằng các mối quan hệ tại Trung Đông và hy vọng Iraq với vai trò là “trái tim” của khu vực sẽ không bị cuốn vào những bất đồng gần đây, đặc biệt là giữa Mỹ và Iran. Quan chức ngoại giao Đức cũng chỉ trích Washington vì đã đơn phương rút khỏi JCPOA và bày tỏ quan điểm không đồng tình với nhiều chính sách của Mỹ chống lại Iran, trong khi Berlin cùng các quốc gia châu Âu khác đang nỗ lực hết sức để cứu vãn thỏa thuận và tiếp tục duy trì thực hiện các cam kết hợp tác đa phương.

Tại điểm dừng chân thứ tư và cũng là trọng tâm trong chuyến thăm Trung Đông lần này, Ngoại trưởng Đức đã có cuộc gặp với Tổng thống Iran Hassan Rouhani và người đồng cấp nước chủ nhà Javad Zarif. Đây cũng là quan chức ngoại giao cấp cao đầu tiên của Đức tới Tehran trong vòng 2 năm qua. Nhà lãnh đạo nước Cộng hòa Hồi giáo bày tỏ hy vọng các quốc gia châu Âu sẽ chống lại hành động “khủng bố kinh tế” của Mỹ đối với Iran và thực hiện nghĩa vụ của mình theo JCPOA.

Sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận, Iran hoàn toàn có thể có hành động tương tự theo Điều 36, song Tehran vẫn kiên nhẫn cùng các nước còn lại chờ đợi cơ hội cứu vãn văn bản này. Các giám sát viên quốc tế cũng cho biết, không có bằng chứng nào cho thấy Iran vi phạm nghĩa vụ của mình. Dù vậy, những hành động và cam kết của châu Âu thời gian qua dường như là chưa đủ và chưa thực sự quyết liệt.

Ngoại trưởng Đức H.Maas nhấn mạnh, JCPOA là thỏa thuận tốt nhất giúp toàn khu vực Trung Đông ổn định và hòa bình hơn. Tuy nhiên, nỗ lực cứu vãn văn bản này không thể chỉ dừng ở việc kêu gọi đối thoại, mà phải có những hành động cụ thể để dẫn dắt, xúc tiến quá trình hòa giải và đi đến giải quyết sự khác biệt.