Nhiều khó khăn cần được tháo gỡ

Không dám phạt vì sợ... sai

Sau một năm (từ ngày 15-11-2015 đến 15-11-2016) thí điểm thanh tra chuyên ngành ATTP được triển khai tại 5 quận/huyện và 10 xã/phường của mỗi thành phố, số cơ sở bị phạt tiền và số tiền phạt đều tăng trên 200%. Tại Hà Nội đã tiến hành kiểm tra hơn 3.500 trường hợp, xử lý vi phạm 786 cơ sở, phạt tiền 371 cơ sở với số tiền gần 1,2 tỷ đồng (tăng khoảng 240% so với trước khi triển khai). Còn ở TP Hồ Chí Minh, qua kiểm tra gần 4.000 cơ sở, xử lý vi phạm hơn 2.100 cơ sở, phạt tiền 923 trường hợp với số tiền trên 4,1 tỷ đồng (tăng 270%).

Thế nhưng, đằng sau những “con số biết nói” đó cho thấy, hiệu quả từ việc thí điểm mô hình trên vẫn còn nhiều tồn tại. Ông Trần Văn Châu, Trưởng phòng Công tác thanh tra (Cục ATTP) thừa nhận, nhiều địa phương thiếu nhân lực, không có cán bộ chuyên trách hay chuyên môn về ATTP, nghiệp vụ thanh tra còn hạn chế. Nhiều người được giao nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành, nhưng có tâm lý sợ sai, ngại va chạm, không dám làm… Tại TP Hồ Chí Minh, có tình trạng chính quyền địa phương giao phó toàn bộ hoạt động thanh tra ATTP cho phòng y tế quận/huyện, trạm y tế xã/ phường nên hiệu quả không cao.

Đại diện Sở Y tế TP Hồ Chí Minh cho rằng, các đoàn thanh tra chuyên ngành ATTP do phòng y tế, trạm y tế chủ trì không hiệu quả; các đoàn do Phó Chủ tịch UBND xã/phường làm trưởng đoàn thì hiệu quả hơn hẳn. Theo Cục trưởng Cục ATTP Nguyễn Thanh Phong, nếu thiếu cán bộ chuyên trách, thiếu chuyên môn, mà chỉ “rồng rắn cả đoàn” đi thanh tra chuyên ngành để kiểm tra xem cơ sở kinh doanh có đủ giấy phép chưa thì không ổn, vì còn vấn đề chất lượng thực phẩm, vệ sinh chế biến, giết mổ, nguồn gốc xuất xứ nguyên liệu...

Cần đi sâu vào hiệu quả

Theo ông Lê Bá Anh, Phó Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng nông lâm thủy sản (Bộ NN& PTNT), nếu chỉ dựa vào số cuộc thanh tra tăng, xử phạt tăng thì chưa thể hiện hết hiệu quả của mô hình thí điểm này. Việc xử phạt hành vi vi phạm vẫn chủ yếu là thiếu giấy tờ quy định, điều kiện sản xuất, kinh doanh, còn nếu xử lý được những vi phạm về sử dụng chất phụ gia, chất cấm thì chắc chắn mức xử phạt tăng hơn nhiều. Thời gian tới, nếu mở rộng việc thí điểm mô hình này thì cần tập trung thanh, kiểm tra vào những nhóm hành vi: Kinh doanh chất cấm, nuôi trồng, sản xuất sử dụng chất cấm… gây rủi ro đến an toàn sức khỏe người dân. Muốn làm được, mỗi đoàn thanh, kiểm tra phải được tăng cường thêm nhân lực có chuyên môn, trang thiết bị, test nhanh kiểm tra chất lượng thực phẩm.

Ông Nguyễn Phú Cường, Vụ trưởng Vụ Khoa học và công nghệ (Bộ Công Thương) cho rằng, việc mở rộng mô hình thanh tra chuyên ngành ATTP thế nào cho hiệu quả, cần tính toán cụ thể. Theo ông Nguyễn Phú Cường, việc thanh tra chuyên ngành chỉ phù hợp với các đô thị lớn, giải quyết các cơ sở nhỏ lẻ, thức ăn đường phố, còn nếu vào các nhà máy, cơ sở sản xuất lớn, e rằng không phù hợp.

Cục trưởng Cục ATTP Nguyễn Thanh Phong cho biết, mô hình thanh tra chuyên ngành ATTP tới đây sẽ mở rộng cả đối tượng thanh, kiểm tra và không phải chỉ dịch vụ ăn uống, mà có thể làm cả thực phẩm chức năng, thuốc thú y… Nội dung thanh, kiểm tra cũng mở rộng hơn rất nhiều. Chẳng hạn, thức ăn đường phố không phải chỉ kiểm tra giấy phép, mà cả nguồn gốc thực phẩm, thậm chí cả giấy tờ thuốc thú y, hóa chất bảo vệ thực vật…

Thứ trưởng Bộ Y tế Trương Quốc Cường nhấn mạnh, để có cơ sở báo cáo Quốc hội, Chính phủ mở rộng thí điểm mô hình thanh tra chuyên ngành ATTP, cần đi sâu vào hiệu quả của việc thanh, kiểm tra, xem hướng mở rộng thí điểm thời gian tới sẽ tập trung vào việc gì để giảm nguy cơ ngộ độc, chứ không chỉ dừng lại ở việc phát hiện lỗi không có hoặc thiếu giấy tờ theo quy định. “Muốn mô hình này hoạt động hiệu quả cao hơn, phải tính tới việc tập trung vào thanh, kiểm tra các vấn đề nguy cơ cao, lấy mẫu xét nghiệm thực phẩm, thậm chí truy tìm tận gốc thực phẩm “bẩn” để xử lý. Từ kết quả của Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, để nhân rộng mô hình thanh tra chuyên ngành ATTP cần tập trung vào 3 nội dung, đó là tiếp tục thí điểm, rà soát quy trình thanh tra và tập trung đào tạo, tập huấn đội ngũ thanh tra có chất lượng” - Thứ trưởng Trương Quốc Cường đề xuất.