Nguy cơ liên minh dân túy ở Italia đẩy Eurozone vào khủng hoảng mới

Các nhà hoạch định chính sách Châu Âu và các nhà kinh tế lo ngại rằng liên minh cầm quyền mới của Italia có thể cản trở quá trình hội nhập sâu rộng hơn của Khu vực sử dụng đồng tiền Chung châu Âu (Eurozone) và có thể tạo ra giai đoạn khủng hoảng tiếp theo của khối này, nếu liên minh mới đưa ra chính sách cắt giảm thuế và tăng chi tiêu.

Đảng dân túy Phong trào 5 Sao (M5S) và đảng cực hữu Liên đoàn (LN) đang tiến gần tới việc đạt được một thỏa thuận thành lập một chính phủ liên minh muốn thách thức những quy định của EU nhằm giới hạn các hoạt động vay nợ và chi tiêu của chính phủ.

EU quy định giới hạn thâm hụt ngân sách quốc gia ở mức tương đương 3% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và nợ công không quá 60% GDP, đồng thời buộc các chính phủ phải đạt được trạng thái ngân sách cân bằng. Với khoản nợ lên đến 132% GDP và tăng trưởng kinh tế thấp, Italia lâu nay là nỗi lo của các nhà hoạch định chính sách của Eurozone.

Jan von Gerich, nhà chiến lược kỳ cựu của ngân hàng Nordea, đánh giá: "Với một chính phủ liên minh M5S/ LN, những vấn đề cơ bản của nền kinh tế Italia như tăng trưởng thấp, thị trường lao động không năng động, hệ thống ngân hàng và quản lý công kém hiệu quả sẽ không được giải quyết, mà trong nhiều trường hợp sẽ chỉ tồi tệ hơn.

Trong ngắn hạn, niềm tin đối với Italia bị buộc phải đối mặt với các thử nghiệm khó khăn dưới thời chính phủ liên minh M5S/LN, ngay cả khi cả hai đảng sẽ không thể thực hiện chương trình nghị sự của họ một cách đầy đủ". Nhưng chính phủ liên minh có thể hình thành này có thể khiến mức nợ của Italia “phình to” hơn, khi lãnh đạo đảng M5S Luigi Di Maio cho rằng "giải pháp giảm nợ công là đầu tư và các chính sách mở rộng".

Trong lúc M5S đưa ra chính sách hàng đầu là nâng cao thu nhập chung cho người nghèo, ước tính ngốn khoảng 17 tỷ euro (20 tỷ USD) mỗi năm, thì đảng cực hữu Liên đoàn đưa ra chính sách cắt giảm thuế 15% cho các công ty và cá nhân, đồng nghĩa với việc thu nhập thuế bị giảm đi 80 tỷ euro mỗi năm.

Có cùng quan điểm, một quan chức Eurozone giấu tên khác chi sẻ: "Ai cũng lo sợ rằng chính phủ mới của Italia sẽ không có năng lực quản trị và những người theo chủ nghĩa dân túy sẽ đẩy nước này vào một cuộc khủng hoảng tồi tệ khác".

Tuy nhiên, một số ý kiến khác có những nhận định lạc quan hơn, cho rằng khi nắm quyền, hai đảng này sẽ phải nhanh chóng cân bằng lại những cam kết mà họ đưa ra trong chiến dịch tranh cử để phù hợp với thực tế.

"Họ đã ôn hòa hơn và điều này có thể sẽ được duy trì. Ngay cả khi không như vậy, thì họ sẽ phải chịu sức ép từ các cơ chế khác, như các thị trường tài chính", một quan chức cấp cao Eurozone nhận định.

Tuy nhiên, lãnh đạo đảng cực hữu Liên đoàn Matteo Salvini đã lên giọng đầy thách thức: "EU càng lăng mạ chúng tôi, càng đe dọa chúng tôi, càng tống tiền chúng tôi, thì tôi càng muốn thực hiện thách thức này".

Italia đóng vai trò quan trọng đối với quá trình hội nhập Eurozone sâu rộng hơn vốn nhằm tạo ra các bước chuẩn bị tốt hơn nếu 19 nước thành viên gặp phải cuộc khủng hoảng tiếp theo, bất luận cuộc khủng hoảng ấy là gì. Trọng tâm của quá trình trên là những kế hoạch nhằm phục hồi hoạt động hệ thống ngân hàng của khối.

Công việc này đòi hỏi các nước thành viên có nghĩa vụ đa dạng hóa danh mục trái phiếu ngân hàng, giới hạn về mức nợ công mà một ngân hàng có thể nắm giữ. Điều này đồng nghĩa với việc lần đầu tiên khối này đưa ra những quy định về cách thức thực hiện tái cấu trúc nợ công trong Eurozone.

Tuy nhiên, mức nợ công khổng lồ của Italia lại chủ yếu là sở hữu trong nước, làm cho các vấn đề liên quan trái phiếu trở nên rất nhạy cảm đối với Rome.

“Sẽ khó khăn hơn rất nhiều để thảo luận về vấn đề này với chính phủ mới của Italia hơn là với chính phủ hiện tại”, nhà hoạch định chính sách EU bình luận.

Ngoài ra, các kế hoạch cải cách châu Âu đầy tham vọng của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron có thể sẽ bị “đóng băng” với khả năng hình thành chính phủ liên minh mới của Italia đầy hoài nghi về Châu Âu.

Bên cạnh đó, giới chức cho rằng Italia có thể tạo ra tình thế khó khăn cho Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) khi nợ công khổng lồ của nước này hiện được hỗ trợ bởi chương trình mua trái phiếu của ECB. Tuy nhiên, khi chương trình này kết thúc mà Italia vẫn lâm vào mức thâm hụt cao và tăng trưởng thấp thì điều này đồng nghĩa với mức phí mà các thị trường đòi hỏi để cho Italia vay sẽ tăng cao đáng kể.

Khi các nhà hoạch định chính sách đều nhất trí cho rằng nợ của Italia là quá lớn để có thể được giải cứu bằng quỹ cứu trợ tài chính của Eurozone, ECB có thể phải đối mặt với tình thế lưỡng nan. Đó là ECB sẽ phải thực hiện thắt chặt chính sách để rồi dẫn đến nguy cơ Italia bị vỡ nợ và gây ra một cuộc khủng hoảng mới cho Eurozone, hay cần duy trì chính sách nới lỏng để giúp Rome có tiền trả nợ.