Người hai lần may áo cho Bác Hồ

Phải dò hỏi khá lâu, cuối cùng anh cán bộ kỹ thuật của Cty May 10 mới đưa tôi đến được ngôi nhà nhỏ nằm khuất trong một vườn cây cối um tùm ở xã Thạch Bàn (huyện Gia Lâm). Chủ nhà - một ông lão tóc trắng như cước đang bận rộn với những chậu cảnh bên thềm. Ông tên là Phạm Huy Tăng, nguyên là Giám đốc Xí nghiệp May 10. Nhưng cách đây hơn 40 năm, ngày 8-1-1959, khi Xưởng May 10 (lúc đó thuộc Cục quân nhu - Tổng cục Hậu cần) vinh dự được đón Bác Hồ về thăm, ông là công nhân sản xuất. Nhắc lại chuyện xưa, ông Tăng bồi hồi nhớ lại:

- Năm đó Bác đã 69 tuổi nhưng đi lại vẫn nhanh nhẹn lắm. Bác lần lượt đi thăm từng phân xưởng. Chúng tôi rất xúc động khi thấy chiếc áo kaki đã bạc màu, sờn tay Bác vẫn mặc từ những ngày đầu cuộc Kháng chiến chống Pháp. Không ai bảo ai, mọi người có mặt trong buổi đón Bác về thăm đều mong muốn được may biếu vị lãnh tụ kính yêu bộ quần áo. Một cán bộ Xưởng May 10 đem ngay ý tưởng đó trao đổi với đồng chí Vũ Kỳ, thư ký riêng của Bác. Suy nghĩ giây lát, anh Kỳ nói: “Bác sắp đi thăm Inđônêxia nhưng quần áo của Bác đã cũ hết cả rồi. Các cậu có thể may biếu Bác một bộ. Ngày mai tôi sẽ đưa bộ quần áo của Bác xuống làm mẫu nhưng với điều kiện là phải... hết sức bí mật. Đường kim mũi chỉ quần áo cũ của Bác thế nào, dù cong hay thẳng thì các cậu cứ may y như thế. Và phải làm sao cho vải cũ như màu quần áo của Bác. Nếu phát hiện thấy áo khác đi, áo mới may là “ông cụ” không dùng đâu”.

Ngay hôm sau, nhận được bộ quần áo mẫu mọi người mừng lắm, lập tức bắt tay vào việc. Xưởng cử người sang X20 (cửa hàng may đo lúc đó ở Cửa Đông) lấy vải kaki Trung Quốc, màu sắc vải tương tự màu áo của Bác. Nhóm 3 người thợ lành nghề gồm: Trần Văn Quảng, Nguyễn Công Thái và Phạm Huy Tăng được giao nhiệm vụ may bộ áo này. Để làm cho vải cũ đi, họ thay nhau giặt xà phòng đến vài ba chục lần, giặt xong dùng bàn là là khô chứ không phơi vì sợ không kịp chuyến đi của Bác. Khi hai mẫu vải giống nhau, các anh mới đem cắt may. Điều khó là khi đo cắt vải mới nhưng lại không được tháo rời bộ quần áo mẫu. Những người thợ bèn cắt theo phương pháp quy vuông: trải vải mới chồng lên bộ cũ. Đặc điểm bộ quần áo của Bác là đường may bị lệch và thân quần... một bên to một bên bé, phải cắt làm sao khắc phục nhược điểm trên nhưng thật khéo léo để Bác không nhận ra. Cuối cùng, sau khi cắt rất nhiều mẫu, các anh chọn lấy 2 mẫu giống nhất để may. Tổng cộng hơn một tháng bộ áo mới được may xong, đồng chí Vũ Kỳ đi ôtô về nhận 2 bộ áo. Đồng chí Cù Văn Chước, người phục vụ Bác, sau này là Giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh, lấy một bộ để lên chiếc bàn nhỏ kê ở góc nhà sàn. Hôm ấy sau khi Bác ăn cơm trưa về, đồng chí Chước thưa với Bác: “Anh chị em công nhân May 10 tiết kiệm được vải, may biếu Bác bộ quần áo với tất cả tấm lòng thành, mong Bác vui lòng nhận cho”. Bác Hồ cầm lên xem và khen may đẹp. Sau đó, Bác đánh máy bức thư gửi cán bộ, nhân viên Xưởng May 10, Cục Quân nhu, Tổng cục Hậu cần “... Cảm ơn các cô, các chú đã biếu Bác bộ áo. Bác nhận rồi, nay Bác gửi bộ áo ấy làm giải thưởng cho một đợt thi đua. Khi nào đợt thi đua kết thúc, do các cô, các chú bình nghị, ai khá nhất thì được giải thưởng ấy”.

Nghe thư Bác xong một phong trào thi đua mới lập tức sôi nổi trong toàn xưởng may. Anh chị em nào cũng quyết tâm lập thêm thành tích để đền đáp lại tình cảm của Bác. Ngày ấy, mẹ mang con đứng dưới bàn may. Ngày nghỉ, nhiều công nhân trốn lãnh đạo, trèo tường vào nhà máy để sản xuất, thực hiện khẩu hiệu “Ngày không giờ, tuần không thứ”...

Ông Tăng kể tiếp: Mọi người rất vui mừng vì Bác đã nhận một bộ áo song rất băn khoăn không biết Bác có mặc không? ít lâu sau anh Vũ Kỳ cho biết, nhiều lần các đồng chí phục vụ đề nghị Người dùng bộ áo mới nhưng Bác đều từ chối. Cho đến dịp đi thăm Inđônêxia, áo của Bác bị đứt cúc. Lúc đó anh Vũ Kỳ mới đưa bộ áo mới của May 10 biếu Bác, đề nghị Bácmặc với lý do anh không mang theo kim chỉ nên không đính lại cúc áo được. Bác cười và bảo: “Thế là chú cố ép Bác mặc áo mới nhưng chú nên nhớ rằng làm sao có thể thi sang với người ta được, mình phải biết tiết kiệm, dân mình đang còn nghèo lắm”.

Ông Tăng không ngờ mười năm sau, ngày 2-9-1969, ông cũng lại là người được may bộ quần áo cuối cùng cho Bác. Ngay sau khi Bác từ trần, đồng chí Trường Chinh được Bộ Chính trị giao nhiệm vụ may quần áo cho Người. Ngày đó, những hiệu may nổi tiếng nhất Hà Nội cùng được nhận sứ mạng lịch sử này. Song tất cả các sản phẩm đều không được phê duyệt do dùng vải quá sang, không hợp với đức tính giản dị của Bác. Sau khi cân nhắc, nhiệm vụ này được giao cho Xí nghiệp May 10. Ông Tăng và ông Quảng lại được chọn thực hiện việc may áo để Bác mặc trong Lăng. Họ đã thức trắng đêm, vừalàm vừa khóc vì thương nhớ Bác. Hai ngày sau, công việc hoàn thành. Ông Tăng nhớ lại: “Lúc đó chúng tôi đâu biết rằng chuyên gia Liên Xô và các cán bộ khoa học kỹ thuật chịu trách nhiệm gìn giữ thi hài Bác đã kiểm tra hết sức cẩn thận từng đường kim mũi chỉ, từng sợi vải bằng nhiều loại máy móc hiện đại”. Nhưng mọi thông số kỹ thuật đều đạt yêu cầu. Sản phẩm đã được Bộ Chính trị phê duyệt. Sau ngày miền Nam giải phóng, thể theo nguyện vọng của bảo tàng các tỉnh ở trong Nam, Xí nghiệp May 10 đã tặng cho mỗi tỉnh một bộ quần áo may theo mẫu bộ quần áo của Bác và đều do ông Tăng may.

Có một kỷ vậtmà suốt mấy chục năm qua ông Phạm Huy Tăng luôn nâng niu gìn giữ, đó là tấm Huy hiệu Bác Hồ ông được tặng khi may xong bộ áo của Bác. Ngôi nhà ông đang ở là nhà cô con gái thứ hai. Khi về hưu, căn hộ tập thể được cấp ông đã trả lại cho Cty vì như ông nói: “Còn nhiều người cần một chỗ ở hơn tôi bây giờ”. Nhìn người thợ may năm nào nay đã ở vào cái tuổi xưa nay hiếm, tôi chợt nhớ đến câu đầu tiên của ông khi bắt chuyện. Ông nói: “Tôi đã học được rất nhiều từ đức tính khiêm tốn, giản dị của Bác Hồ”.