Nên ghi âm, ghi hình 100% hoạt động hỏi cung

Qua thảo luận, các đại biểu Quốc hội cơ bản tán thành với mục tiêu sửa đổi Bộ luật hình sự, coi đây là công cụ pháp lý sắc bén để đấu tranh hữu hiệu với mọi loại tội phạm, tháo gỡ được những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn; tăng cường trách nhiệm của các cơ quan tố tụng trong việc tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm quyền con người, quyền công dân đã được Hiến định; góp phần quan trọng thực hiện mục tiêu: “Xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại, phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc Việt Nam XHCN”.

Ủng hộ quy định về quyền im lặng

Theo các đại biểu Lương Văn Thành - TP Hải Phòng, Phạm Huy Hùng - TP Hà Nội, Trần Ngọc Vinh - TP Hải Phòng, việc quy định về quyền im lặng trong dự luật là điểm rất mới, cụ thể hóa nguyên tắc suy đoán vô tội. Đây là một trong những quyền quan trọng của người bị buộc tội được cả giới thừa nhận và áp dụng, thực chất là quyền của nghi can được tự bảo vệ đối với các hoạt động tố tụng hình sự chống lại mình, góp phần nâng cao trách nhiệm của các cơ quan tố tụng nhằm khắc phục oan sai cũng như bỏ lọt tội phạm.

“Từ thực tiễn thi hành Bộ luật Tố tụng hình sự và kết quả giám sát oan sai vừa được Quốc hội thảo luận cho thấy, quá trình giải quyết vụ án hình sự tồn tại không ít trường hợp vi phạm quyền con người, bức cung, nhục hình để có bằng được lời khai của bị can. Trọng lời khai hơn trọng các chứng cứ. Đã bức cung, nhục hình tất yếu dẫn đến oan sai. Do vậy, việc quy định rõ như dự thảo là hết sức cần thiết, buộc các cán bộ tố tụng phải thay đổi tư duy trong cách giải quyết vụ án”, đại biểu Vinh nói.

Các đại biểu Nguyễn Ngọc Phương - Quảng Bình cũng nhận xét, thực tế thời gian qua, không hẳn các vụ oan sai đều do ép cung, nhục hình, mà còn do trình độ, thiếu trách nhiệm của các cán bộ làm nhiệm vụ tố tụng, việc thiếu quyền im lặng. Khi bị bắt, tạm giữ, bị can, bị cáo có tâm lý hoang mang, thiếu ổn định, mất bình tĩnh, không có luật sư để tạo niềm tin giúp cho lời khai của mình chính xác nên có thể có những lời khai chống lại chính mình hoặc thừa nhận mình có tội. Quyền im lặng nếu được áp dụng có thể là bước tiến về tư duy trong hoạt động lập pháp, nhằm mục đích giảm thiểu tiến tới chấm dứt oan sai.

“Nếu có quyền im lặng chắc chắn việc oan sai do mớm cung, bức cung, nhục hình sẽ giảm đáng kể, thậm chí không còn. Nó đặc biệt có ý nghĩa ở những bản khai đầu tiên, thường có giá trị chứng minh, trong khi nghi can chưa chuẩn bị tâm lý khai báo giúp cho việc lấy cung được khách quan, tránh oan sai, gây khó khăn cho các nhà chức trách”, đại biểu Phương nói.

Ủng hộ việc quy định quyền im lặng, đại biểu Vũ Xuân Trường - Nam Định lưu ý thêm, dự luật cũng nên khuyến khích việc bị can, bị cáo nếu khai báo thành khẩn, ăn năn hối cải thì được xem xét coi như một tình tiết giảm nhẹ. Việc làm này vừa tránh được ép cung, nhục hình, mớm cung, đặc biệt tránh được việc hiểu về lạm dụng quyền im lặng.

Nên ghi âm, ghi hình 100% hoạt động hỏi cung

Ủng hộ quy định về bắt buộc ghi âm, ghi hình khi hỏi cung bị can, các đại biểu Nguyễn Trọng Trường - Bắc Ninh, Lê Thị Nga – Thái Nguyên, Nguyễn Thái Học - Phú Yên đưa ra lý do sau: việc quy định bắt buộc ghi âm hoặc ghi hình hỏi cung bị can với trình tự thủ tục chặt chẽ sẽ là biện pháp giám sát hiệu quả đối với hoạt động điều tra, hạn chế tình trạng bức cung, nhục hình, là căn cứ quan trọng để bảo vệ người tiến hành tố tụng đúng pháp luật, hạn chế việc khiếu nại, tố cáo về bức cung, nhục hình thiếu căn cứ.

“Có ý kiến cho rằng, trong điều kiện kinh tế còn khó khăn như hiện nay, quy định bắt buộc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can rất khó khả thi là chưa thỏa đáng. Bởi lẽ trên thị trường hiện nay, giá một chiếc máy ghi âm chỉ trên dưới 1 triệu đồng. Ngay trong lĩnh vực quản lý Nhà nước, nhiều bộ, ngành đã áp dụng việc ghi hình, chưa nói đến lĩnh vực tư pháp là lĩnh vực liên quan trực tiếp đến các quyền cơ bản nhất của con người, đó là quyền tự do, quyền sống”, đại biểu Trường nói.

“Tôi đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo dự án luật tiến hành khảo sát để giải trình trước Quốc hội về nguồn kinh phí để trang bị cho việc ghi âm, ghi hình là bao nhiêu, chúng ta có đáp ứng được hay không? Khi thảo luận ở tổ, một đồng chí lãnh đạo ở địa phương nói, nếu bảo vệ được quyền con người, quyền công dân, tránh bức cung, nhục hình, địa phương có thể sẵn sàng bỏ kinh phí trang bị thiết bị ghi âm, ghi hình. Tôi nghĩ nhiều địa phương khác cũng ủng hộ tinh thần này”, đại biểu Học nói.

Đại biểu Nguyễn Thanh Thủy - Hậu Giang cho rằng, tuy tỉ lệ các vụ oan sai do bức cung, nhục hình chiếm tỉ lệ nhỏ, nhưng qua giám sát vừa qua cũng đã khẳng định sự cần thiết phải ghi âm, ghi hình trong các hoạt động lấy lời khai.

Chung quan điểm, đại biểu Trần Ngọc Vinh – Hải Phòng ủng hộ việc bắt buộc ghi âm, ghi hình 100% các cuộc hỏi cung, coi đây là biện pháp cần được triển khai nhằm tăng tính minh bạch của hoạt động tố tụng, giảm bức cung, nhục hình, có tốn kém cũng phải làm, vì nó liên quan trực tiếp đến sinh mệnh của con người và thể hiện tinh thần ưu việt của Hiến pháp năm.

“ Vấn đề đặt ra là cần phải rà soát lại các quy định cụ thể trong dự thảo có liên quan đến thủ tục niêm phong, bảo quản băng ghi âm để các thông tin này trở thành nguồn chứng cứ trực tiếp chứng minh của vụ án. Còn nếu chúng ta chỉ ghi âm, ghi hình đối với tội hình phạt tù chung thân tử hình, hoặc trường hợp khác xét thấy cần thiết thì dễ dẫn đến sự tùy tiện trong hỏi cung và không khách quan”, đại biểu Vinh nói.

Cũng trong phiên làm việc hôm nay, Quốc hội đã nghe Ủy viên Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc trình bày Tờ trình và thảo luận tại đoàn về việc bãi nhiệm tư cách đại biểu Quốc hội đối với bà Châu Thị Thu Nga, Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội.