Lực lượng mỏng, chất lượng chưa cao

Báo cáo đề dẫn của Hội đồng LLPB VHNT Trung ương nêu rõ, hội nghị nhằm mục đích tập hợp lực lượng, đánh giá đúng thực trạng và tìm ra giải pháp phát triển đội ngũ trẻ làm công tác LLPB VHNT. Nhận định chung là đội ngũ trẻ hoạt động trong lĩnh vực này hiện có sự thiếu hụt trầm trọng, đặc biệt là trong các mảng nghệ thuật. Chất lượng phê bình VHNT trẻ chưa cao, thậm chí bộc lộ những dấu hiệu của sự nóng vội, thiếu tỉnh táo, thiếu bản lĩnh nghề nghiệp, ngại va chạm, chưa thực sự bám sát đời sống sáng tác đa dạng…

Nhà báo, nhà văn Phạm Duy Nghĩa (Tạp chí Văn nghệ Quân đội), TS Nguyễn Việt Nga (Chủ tịch Hội VHNT Hải Dương)… nêu rõ tình trạng thiếu các bài phê bình hay, hội viên ngành LLPB ít hơn hẳn so với các lĩnh vực sáng tác; nhiều cây bút trẻ sau khi viết phê bình đã bỏ cuộc vì vấp phải phản ứng từ người sáng tác, tâm lý chuộng sáng tác hơn phê bình cũng phổ biến… Nhà thơ, nhà báo Nguyễn Quang Hưng (Báo Nhân Dân) thì cho rằng, hiện có nhiều vấn đề của đời sống VHNT có thể trở thành đề tài cho LLPB VHNT nhưng lại có quá ít tác phẩm, công trình về LLPB. Các bản thảo LLPB cũng thường không được NXB chào đón. Nhiều nhà nghiên cứu, nhà LLPB VHNT mất nhiều thời gian tìm nguồn tài trợ để xuất bản tác phẩm.

Giảng viên Phùng Gia Thế (Đại học Sư phạm Hà Nội II) nhấn mạnh: Người học văn, có năng khiếu văn học, phê bình ngày càng ít đi, nhưng chưa đến mức không có người làm nghề này. Nếu nói phê bình yếu thì điểm yếu nằm ở chỗ có những người háo danh viết phê bình để nổi tiếng, sợ va chạm, ý thức làm nghề kém. Phải khẳng định rằng viết phê bình là làm việc với văn bản chứ không phải tác giả. Đại biểu này cho rằng không thể đổ lỗi cho sáng tác vì ngay cả khi đời sống văn học buồn tẻ thì vẫn là "đất" cho phê bình "dụng võ".

Không sợ thiếu nếu biết khai thác

Mặc dù chỉ có 11 ý kiến phát biểu trực tiếp tại hội nghị, trong đó có một số ý kiến của các nhà LLPB "không còn trẻ", nhưng chất lượng ý kiến phát biểu rất đáng chú ý: Thẳng thắn, không một chiều và đưa ra những giải pháp khá cụ thể…

Đáng chú ý, Chủ tịch Hội VHNT Hải Dương Nguyễn Việt Nga cho rằng, nếu biết khai thác, tranh thủ lực lượng giảng viên VHNT tại các trường đại học, cao đẳng trong cả nước thì lực lượng phê bình không thiếu. Cùng quan điểm này, nhà báo, nhà thơ Nguyễn Quang Hưng đặt vấn đề về việc cần chú trọng hơn đối với các bản thảo LLPB trong các giải thưởng VHNT; khai thác, hỗ trợ xuất bản, giới thiệu các công trình luận văn chất lượng về VHNT vốn đa phần nằm im ở các cơ sở đào tạo, nghiên cứu. Cũng nên tổ chức các buổi tọa đàm, trao đổi trực tiếp, kịp thời về những vấn đề nóng của VHNT…

TS Ngô Hương Giang (Viện triết học, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) nhấn mạnh đến trách nhiệm tham dự vào đời sống của phê bình VHNT, coi đây như việc liên quan tới không gian văn hóa của xã hội chứ không phải chỉ là chuyện về một tác phẩm, tác giả cụ thể. Và chúng ta không sợ "nền phê bình thiếu", chỉ sợ phê bình không trung thực.

Ý kiến của các nhà LLPB trẻ bộc lộ thái độ coi trọng, tâm huyết với nghề nghiệp. Đây cũng là điều mà PGS. TS Nguyễn Hồng Vinh, Chủ tịch Hội đồng nhấn mạnh trong kết luận hội nghị. Tới đây, các ý kiến đề xuất giải pháp này sẽ được Thường trực Hội đồng LLPB VHNT tổng hợp, kiến nghị với Đảng, Nhà nước nhằm bồi dưỡng, phát triển đội ngũ LLPB VHNT. Chúng ta cũng hy vọng rằng, với sự tự trọng nghề nghiệp của lực lượng LLPB cộng với sự hỗ trợ của Nhà nước, lực lượng trẻ làm công tác LLPB không phải ca mãi bài ca "thiếu và yếu" nữa.