Lợi nhuận từ sách giáo khoa hầu như không có

Để có thông tin đầy đủ, chính xác về vấn đề này cũng như việc chuẩn bị sách giáo khoa cho năm học mới 2024-2025, chiều 9-8, phóng viên Báo Hànộimới đã phỏng vấn Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Tùng, Phó Tổng Biên tập Nhà Xuất bản giáo dục Việt Nam.

- Mức chiết khấu cho các đầu mối phục vụ việc bán hàng tới người tiêu dùng được phản ánh trên báo chí những ngày gần đây là từ 11% đến 15% đối với sách giáo khoa, tùy từng nhà xuất bản. Theo ông, con số này là cao hay thấp?

- Mức chiết khấu này đang bị hiểu chưa đúng. Chiết khấu này thực chất là chi phí phát hành. Phát hành sách giáo khoa, phát hành báo chí hay phát hành các ấn phẩm sách đều phải có chi phí, gồm: Đóng gói, vận chuyển, kho bãi, giao hàng… Mức phí phát hành sách giáo khoa như vậy là rất thấp, đặc biệt là với vùng núi, vùng sâu vùng xa. Ví dụ, phí phát hành báo chí hiện nay đang ở mức từ 22% đến 25% giá bìa, cao hơn nhiều so với phí phát hành sách giáo khoa.

- Với chi phí chiết khấu thấp như vậy thì các đơn vị phát hành sẽ có lãi rất thấp. Điều này đã thay đổi nhiều nếu như so sánh mức chiết khấu các năm về trước, thưa ông?

- Việc tiết giảm chi phí để giảm giá thành sách giáo khoa là chỉ đạo của các cấp lãnh đạo đối với Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam vì mục đích bảo đảm an sinh xã hội, vì quyền lợi người tiêu dùng. Các đơn vị phát hành cần chia sẻ điều này với doanh nghiệp chúng tôi để cùng thực hiện trách nhiệm xã hội. Điều đó cũng đòi hỏi các đơn vị nỗ lực tiết giảm các chi phí khác để tối ưu hóa hiệu quả sản xuất kinh doanh.

- Chuẩn bị cho năm học mới 2024-2025, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam đã thông tin giảm trên dưới 10% giá sách giáo khoa đối với từng bộ. Cụ thể, mức giảm với từng bộ sách giáo khoa như thế nào và để giảm ở mức như vậy, đơn vị đã phải làm những gì, thưa ông?

- Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam đã rà soát các chi phí cấu thành giá để thực hiện tiết giảm. Trong những chi phí mà đơn vị đã rà soát tiết giảm, có 2 khoản quan trọng nhất, gồm chi phí tổ chức bản thảo và chi phí khâu lưu thông. Với chi phí tổ chức bản thảo, đơn vị đã cập nhật sản lượng phát hành thực tế, sản lượng này lớn hơn so với sản lượng dự kiến, do đó chi phí tổ chức bản thảo phân bổ trên từng bản sách giảm xuống. Còn việc tiết giảm chi phí khâu lưu thông cũng góp phần giảm được 2,5% giá bìa.

Giá sách giáo khoa năm học mới 2024-2025 đã được Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam điều chỉnh giảm cụ thể như sau: Đối với sách giáo khoa các lớp đã xuất bản, thì bộ sách giáo khoa Kết nối tri thức với cuộc sống giảm 9,6%, bộ sách giáo khoa Chân trời sáng tạo giảm 11,2%.

Đối với sách giáo khoa các lớp 5, 9 và 12 xuất bản lần đầu, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam đã xây dựng và hoàn thành kê khai giá theo cơ cấu giá đã giảm ở các lớp đã xuất bản trước đó.

- Không ít người cho rằng làm sách giáo khoa rất lãi. Điều này đúng không, thưa ông?

- Quy trình làm sách giáo khoa của Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam phải trải qua 8 bước nghiêm ngặt gồm: Xây dựng tác giả; xây dựng mô hình (bao gồm đề cương tổng thể, đề cương chi tiết, biên soạn bài mẫu, dạy thực nghiệm); biên soạn bản thảo thô; biên tập thiết kế; thẩm định nội bộ; thẩm định quốc gia hai vòng; giới thiệu sách; tập huấn giáo viên sử dụng sách và cung ứng sách giáo khoa.

Do đó, trong cấu thành giá của sách giáo khoa có rất nhiều chi phí. Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam và các đơn vị xuất bản sách giáo khoa khác đều phải kê khai giá trên cơ sở các chi phí cấu thành giá và phải được Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) phê duyệt. Như vậy, trên thực tế, lợi nhuận từ sách giáo khoa hầu như không có, hoặc có rất ít. Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam có lợi nhuận là từ các sách khác như: Sách bổ trợ, sách tham khảo…

Tuy nhiên, dư luận và ngay cả một số người trong ngành chưa hiểu rõ điều này, cho rằng Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam doanh thu 3.000 tỷ đồng, lãi 300 tỷ đồng là từ sách giáo khoa. Nếu làm sách giáo khoa dễ và lãi nhiều như vậy thì có lẽ đã có rất nhiều nhà xuất bản, nhiều đơn vị tư nhân tham gia vào việc biên soạn, xuất bản sách giáo khoa.

- Ông vừa nói, trong cấu thành giá của sách giáo khoa có rất nhiều chi phí. Cụ thể, các chi phí này là gì?

- Giá sách giáo khoa được cấu thành từ nhiều yếu tố, trong đó tập trung vào 5 yếu tố sau:

Chi phí tổ chức bản thảo, chi phí nhuận bút, chi phí sản xuất (gồm giấy và công in), chi phí khâu lưu thông (còn gọi là chi phí phát hành); chi phí tài chính (còn gọi là lãi vay).

Phí tổ chức bản thảo của một bộ sách giáo khoa lên tới hàng trăm tỷ đồng. Chi phí nhuận bút hiện nay được tính theo tiết học (dù số lượng sách được in nhiều hay ít). Tổng nhuận bút của 2 bộ sách giáo khoa “Kết nối tri thức với cuộc sống” và “Chân trời sáng tạo” của Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam hằng năm lên tới gần 70 tỷ đồng.

Ngoài ra, chi phí sản xuất cũng lên tới hàng nghìn tỷ đồng (bao gồm giấy và công in), trong khi chi phí sản xuất hiện nay của Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam hoàn toàn dựa vào vốn vay ngân hàng. Chi phí cho khâu lưu thông, phát hành phí cũng là những khoản chi phí rất lớn.

Hiện nay, việc tổ chức biên soạn, in ấn, phát hành sách giáo khoa không phải độc quyền của Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam. Có 7 nhà xuất bản được Bộ Thông tin và Truyền thông cấp phép xuất bản sách giáo khoa, nhưng chỉ có 6 nhà xuất bản tham gia xuất bản. Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam bằng kinh nghiệm, uy tín và năng lực đang chiếm lĩnh khoảng 70% thị phần sách giáo khoa, nhưng không phải là đơn vị độc quyền hay có bất cứ ưu đãi nào.

- Trân trọng cảm ơn ông!