Liên minh Kinh tế Á - Âu (EAEU): Hướng tới giai đoạn phát triển mới

Trong bối cảnh cạnh tranh địa chiến lược trên thế giới diễn ra ngày càng phức tạp, gây ra nhiều hệ lụy khó lường, cơ chế hợp tác của EAEU đã và đang góp phần giúp các quốc gia thành viên ổn định nền kinh tế và đương đầu với thách thức.

Tại Hội nghị Thượng đỉnh được tổ chức vào ngày 25-12 vừa qua ở St.Petersburg (Nga), 17 văn kiện quan trọng đã được các nhà lãnh đạo EAEU ký kết nhằm xác định rõ nhiều nội dung hợp tác kinh tế, pháp lý từ nay đến năm 2045, trong đó đáng chú ý là bản Tuyên bố về lộ trình phát triển kinh tế đến năm 2030 và giai đoạn đến năm 2045 có tên “Con đường kinh tế Á - Âu”. Hội nghị cũng thông qua tài liệu định hướng các hoạt động quốc tế chính của liên minh trong năm 2024 và văn bản về đường lối chính sách kinh tế vĩ mô chính từ năm 2024 đến 2025.

Với vai trò Chủ tịch luân phiên của EAEU, Tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định, hợp tác trong EAEU đang tiến triển thành công, cho thấy tiềm năng kinh tế của các quốc gia thành viên. Trải qua quá trình hoạt động gần 10 năm, khối lượng thương mại song phương giữa các quốc gia thuộc liên minh đã tăng gần gấp đôi và Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của EAEU tăng từ 1,6 nghìn tỷ USD lên 2,5 nghìn tỷ USD. Các thị trường chung chuyên sâu về hàng hóa, dịch vụ, vốn và nguồn lao động được hình thành, hoạt động theo quy tắc đã được thống nhất.

Quan trọng nhất, EAEU đã nổi lên như một liên minh hội nhập quốc tế có uy tín với nền tảng tốt và cơ cấu hiệu quả, góp phần nâng cao phúc lợi và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Theo tính toán, GDP của Nga năm 2023 tăng 3,5% và con số này dự kiến cũng tăng ở các quốc gia khác thuộc EAEU.

Hướng tới giai đoạn phát triển mới, bản Tuyên bố “Con đường kinh tế Á - Âu” đã nêu các biện pháp cụ thể nhằm tăng cường nỗ lực chung trong những lĩnh vực then chốt và xác định lĩnh vực hợp tác bổ sung, trong đó có chương trình nghị sự về khí hậu, y tế và du lịch. Các nội dung này được cụ thể hóa thông qua Nghị quyết về kế hoạch hành động (lộ trình) thực hiện Tuyên bố “Con đường kinh tế Á - Âu”.

EAEU do các nhà lãnh đạo Nga, Cộng hòa Belarus và Kazakhstan thành lập ngày 29-5-2014, năm 2015 có thêm Armenia và Kyrgyzstan. Ưu tiên hàng đầu của EAEU là một chính sách thống nhất trong lĩnh vực thương mại, kinh tế, tài chính và thuế nhằm hướng tới mục tiêu đạt hiệu quả hội nhập kinh tế tối đa. Chặng đường gần 10 năm không phải là quá dài nếu so với các liên minh khác trên thế giới, song EAEU đã tỏ rõ triển vọng của một khối liên kết nhiều tiềm năng khi có thị trường rộng lớn với khoảng 175 triệu dân.

Theo các chuyên gia kinh tế, Nga, Belarus và Kazakhstan có ngành công nghiệp phát triển, tiềm năng mạnh mẽ về nhân lực và văn hóa. Còn vị trí địa lý chiến lược cho phép Nga, Belarus và Kazakhstan thành lập những tuyến đường vận chuyển hậu cần thuận lợi, không chỉ mang ý nghĩa khu vực mà cả trên toàn cầu, kết nối về mình những dòng chảy thương mại lớn của châu Âu và châu Á.

Hiện tại, EAEU có hơn 180 dự án với tổng vốn đầu tư hơn 300 tỷ USD. Một chương trình phát triển nông nghiệp cũng đã được chuẩn bị, bao gồm hơn 170 dự án trị giá 16 tỷ USD.

Do đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin hoàn toàn có cơ sở khi tuyên bố, EAEU ngày càng được củng cố thành một trong những trung tâm độc lập và tự chủ của thế giới đa cực đang hình thành.

Nhằm thực hiện chiến lược Đại Á - Âu, EAEU do Nga làm trụ cột đang thúc đẩy mở rộng với các đối tác khác, trong đó có Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO)…

Tại hội nghị lần này, EAEU và Iran đã ký kết thỏa thuận thương mại tự do toàn diện, thống nhất mở rộng hợp tác trong lĩnh vực khai thác mỏ, giáo dục, y tế và các lĩnh vực khác, mở ra cơ hội tăng giá trị trao đổi thương mại giữa hai bên.

Trước khi đi đến thỏa thuận trên, thương mại chung giữa EAEU với Iran đã tăng lên 6,2 tỷ USD vào năm 2022 từ 2,4 tỷ USD vào năm 2019. Bên cạnh đó, EAEU đang đàm phán để hoàn tất một thỏa thuận ưu đãi với Ai Cập, đối tác chính của liên minh trong thế giới Arab.

Theo các chuyên gia, việc mở rộng hợp tác không chỉ góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của các quốc gia thành viên EAEU mà còn có thể có tác động đáng kể đến việc tạo ra biện pháp tiếp cận mới đối với cách thức vận hành của thị trường toàn cầu, góp phần ổn định tình hình kinh tế chung trên thế giới.