Làng Mai Phúc

(HNMĐT) - Làng Mai Phúc vốn tên là Mai Đồng, có tài liệu chép là Mai Động, đầu thế kỷ thứ XIX là một xã thuộc tổng Gia Thụy, huyện Gia Lâm, phủ Thuận An, trấn Kinh Bắc (từ năm Minh Mạng thứ 12 - 1831 đổi thành tỉnh Bắc Ninh. Năm 1928, làng có 826 nhân khẩu.

Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công, Mai Phúc là một xã riêng, sau đó sáp nhập với nhiều thôn làng thành một xã lớn mang tên ....

Từ tháng 5 - 1961, xã Gia Thụy cùng các xã khác trong huyện Gia Lâm được chuyển từ tỉnh Bắc Ninh về thành phố Hà Nội. Từ tháng 11- 2003 xã Gia Thụy được đổi thành phường cùng tên, thuộc quận Long Biên mới được thành lập.

Theo lưu truyền dân gian thì cuối thế kỷ X, khi đất nước bị loạn 12 sứ quân, làng Mai Phúc có hai anh em ông Chung Vinh (hay Xuân Vinh) và bà Luận Nương (hay Bà Son công chúa) đã tập hợp trai tráng trong làng thành đội dân binh, tham gia dẹp loạn. Tài liệu địa danh còn lưu minh họa thêm cho lưu truyền dân gian này : Bãi bắn ở rìa làng, rộng chừng 3 mẫu là nơi tập bắn của quân sĩ, Ngõ Giáo là nơi binh sĩ để gươm giáo; Nghè Hoa ở phía Tây Nam làng tương truyền là đất hương hỏa, có phần mộ, về sau là nơi thờ phụng cha mẹ của anh em Chung Vinh và Luận Nương. Sau khi quân đã đông và mạnh, hai anh em tổ chức đánh lại sứ quân Nguyễn Khoan chiếm cứ vùng Tế Giang (nay là vùng huyện Văn Giang, Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên). Sau đó, hai anh em đem quân về Hoa Lư nhập vào quân của Đinh Bộ Lĩnh, được giao nhiệm vụ đánh dẹp sứ quân Kiều Công Hãn, chỉ đánh một trận, đã giết được Kiều Công Hãn. Sau khi đất nước thống nhất, hai anh em cùng được phong thưởng, mở tiệc khao đãi dân làng. Tiệc đang vui thì cả hai anh em cùng bay về trời. Vua Đinh Tiên Hoàng nghe tin, bèn phong cho Chung Vinh là “Xuân Vinh hộ quốc tán trị, linh đức đại vương” và Luận Nương là “Trinh Thục Từ Hoa công chúa”, sắc cho dân làng Mai Phúc thờ phụng.

Để tưởng nhớ công lao của hai vị thành hoàng, dân làng Mai Phúc dựng hai đình thờ, là đình Trong và đình Ngoài (nay không còn). Hàng năm đến ngày sinh của Chung Vinh (12 tháng Giêng), của Luận Nương (12 tháng Hai) và ngày hóa của hai vị (25 tháng Chạp), dân làng tổ chức tế lễ linh đình. Đình có kiến trúc chữ “Nhị”, nhìn hướng Đông Nam. Trong đình còn lưu hai hiện vật quý là bản thần phả khắc trên 12 lá đồng thau, nặng đến 5, 7 kg, được làm năm 1920. Đây là một trong hai bản thần phả bằng đồng còn lại ở Thủ đô Hà Nội ta (một bản ở làng Quan Nhân, phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân). Hiện vật quý thứ hai là hai chân đèn bằng gốm hoa lam, có niên đại Quang Hưng thứ 16 (1593).

Làng Mai Phúc còn có ngôi chùa mang tên Minh Tông tự, nhìn hướng Tây Nam, kiến trúc chữ “Công”. Tấm bia có niên hiệu Vĩnh Trị thứ tư (năm 1679) dựng trước cửa chùa cho biết vào thời điểm này, chùa đã được trùng tu lớn. Điều đó chứng tỏ chùa được dựng từ rất sớm. Trong kháng chiến chống Pháp, chùa là cơ sở của bộ đội quân báo, theo dõi các hoạt động của địch tại sân bay Gia Lâm. Sư chùa Đàm Huệ là người có công nuôi bộ đội, từng bị thợc dân Pháp bắt tra khảo, nhưng vẫn thủy chung với cách mạng, không để lộ cơ sở, được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen.

PGS, TS. Bùi Xuân Đính