Từ chối chuyển khoản: “Chiêu trò” né thuế hay bước lùi trong thời đại số

Hiện tượng này không chỉ gây bất tiện cho người tiêu dùng trong thời đại số mà còn dấy lên nghi ngại về “chiêu trò” né tránh nghĩa vụ thuế, đi ngược lại chủ trương minh bạch hóa nền kinh tế và thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt của Chính phủ.

Muôn kiểu né tránh

Tối 3-5, chị Lan Hương ở Văn Khê (quận Hà Đông) chia sẻ câu chuyện “dở khóc dở cười” của mình lên nhóm cư dân Văn Khê: “Tôi đi mua đồ dùng cá nhân trị giá 20.000 đồng nhưng không thể thanh toán vì cửa hàng cương quyết từ chối chuyển khoản. Trong lúc vội vàng, tôi chỉ kịp cầm theo điện thoại để chuyển khoản như mọi lần nhưng giờ chịu hẳn”.

Một trang Facebook bán hàng thời trang với hàng chục nghìn người theo dõi, từ sau Tết Nguyên đán Ất Tỵ đã thông báo một chính sách “lạ”: “Khách hàng chuyển khoản trước nhưng không ghi các từ khóa nhạy cảm như “mua”, “bán”, “tiền cọc”, “tiền hàng” sẽ được miễn phí vận chuyển”.

Chị Đoàn Hương Ly ở quận Thanh Xuân chia sẻ khi đi mua đồ và đi uống nước cùng bạn đều thấy trên quầy thu ngân có dòng chữ “Không nhận chuyển khoản”. “Ban đầu, tôi nghĩ đây là sự cố kỹ thuật của hệ thống ngân hàng nhưng việc không nhận chuyển khoản xuất hiện ngày càng nhiều khiến tôi nhận ra đây là phản ứng của các hộ kinh doanh trước chính sách thuế mới của Nhà nước”, chị Ly nhận định.

Lý giải cho hành động này, nhiều người kinh doanh không ngần ngại thừa nhận rằng đây là cách để “né” thuế. Chị Phạm Thị Giang, người kinh doanh quần áo ở quận Cầu Giấy cho biết, cách đây hơn 1 tháng, chị được mối bán buôn gợi ý trả tiền hàng bằng tiền mặt. Nếu bắt buộc phải chuyển khoản, thì phần nội dung phải để trống hoặc giữ nguyên mặc định của ngân hàng, tuyệt đối không ghi thêm thông tin giao dịch. “Khi hỏi lại, chủ mối bảo đây là cách giúp người bán “né” được thuế”, chị Giang chia sẻ.

Tương tự, chị Nguyễn Thị Dung, chủ lò mổ lợn ở huyện Đông Anh đã thông báo tới các bạn hàng về việc “khuyến khích nhận tiền mặt, không nhận chuyển khoản hộ và không chuyển khoản hộ” bởi chị lo ngại rằng mọi nguồn tiền ra vào tài khoản của mình đều bị cơ quan chức năng theo dõi, tính thuế cho hoạt động kinh doanh của gia đình.

Trước “làn sóng” từ chối nhận chuyển khoản những ngày qua, tối 3-6 chị Nguyễn Thu Hương, chủ cửa hàng đồ uống ở xã Cát Quế (huyện Hoài Đức) thông báo trên trang Facebook cá nhân: “Do có sự thay đổi về thuế nên khách chuyển khoản em xin phép nhân hệ số (1,5%) do phải nộp về cho nhà nước truy thu. Khi chuyển khoản không được ghi nội dung là chuyển khoản tiền hàng”.

Tại các chợ truyền thống, giao dịch bằng hình thức chuyển khoản vẫn đang được các tiểu thương áp dụng. “Từ ngày người tiêu dùng thay đổi thói quen mua bán, hầu như ai buôn bán ở chợ này cũng đều có mã QR và loa tự động thông báo. Mấy hôm nay, tôi nghe nói có chính sách thuế mới nên vừa làm vừa nghe ngóng, chờ sự hướng dẫn của cơ quan thuế”, chị Lê Thị Tính, tiểu thương chợ Kim Nỗ (huyện Đông Anh) cho biết.

Xu thế tất yếu trong thời đại số

Nghị định số 70/2025/NĐ-CP quy định các hộ kinh doanh có doanh thu hơn 1 tỷ đồng bắt buộc phải áp dụng hóa đơn điện tử từ ngày 1-6-2025. Đây là bước đi quan trọng nhằm minh bạch hóa hoạt động kinh doanh, hạn chế thất thu ngân sách.

Vì vậy, những ngày gần đây, mạng xã hội lan truyền nhiều thông tin liên quan đến các cửa hàng kinh doanh từ chối nhận thanh toán chuyển khoản mà chỉ nhận tiền mặt nhằm “né thuế”.

Trước thực tế đó, ngày 4-6, Chi cục Thuế Khu vực I đã gửi Thư ngỏ đến các hộ hoạt động sản xuất kinh doanh trên địa bàn thành phố Hà Nội và tỉnh Hòa Bình. Nội dung Thư ngỏ nhấn mạnh: “Hành vi treo biển “chỉ nhận tiền mặt” hoặc ghi nội dung chuyển khoản mập mờ - ví dụ “trả tiền mượn”, “tiền cafe”, “tiền ship”… để cơ quan chức năng gặp khó khăn khi xác định doanh thu không làm giảm nghĩa vụ thuế, ngược lại có thể trở thành dấu hiệu nghi ngờ cho hành vi che giấu doanh thu.

Một số trường hợp người bán yêu cầu thu thêm tiền của người mua nếu thanh toán bằng hình thức chuyển khoản không những ảnh hưởng đến quyền lợi của người mua mà còn là hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật. Cơ quan thuế rất mong muốn các hộ, cá nhân kinh doanh hãy là những nhà kinh doanh tỉnh táo, tìm hiểu quy định pháp luật, không nghe và làm theo những hành vi trái pháp luật như che dấu doanh thu, không minh bạch trong giao dịch kinh tế; thực hiện kê khai đúng và đầy đủ doanh thu khi bán hàng hóa dịch vụ…

Đối với các trường hợp người nộp thuế cố tình che dấu doanh thu, kê khai thuế không trung thực, đầy đủ sẽ bị xử lý truy thu, ấn định thuế, xử phạt hành vi khai sai, trốn thuế hoặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự”.

Trước sự hoang mang, lo lắng khi chưa nắm rõ thông tin về chính sách thuế dường như đang lan rộng trong cộng đồng tiểu thương, chị Lê Thị Thanh Sơn ở quận Hoàng Mai nêu ý kiến: “Về mặt pháp lý, chính sách này nhằm đảm bảo sự công bằng và minh bạch trong nghĩa vụ thuế. Tuy nhiên, việc triển khai có phần dồn dập, trong khi công tác truyền thông, giải thích chính sách chưa thực sự sâu rộng và hiệu quả đến mọi đối tượng người dân, đã vô hình trung tạo ra tâm lý phòng vệ, lo sợ trong một bộ phận không nhỏ các hộ hoạt động sản xuất kinh doanh”.

Việc các cơ sở kinh doanh từ chối nhận chuyển khoản không chỉ đơn thuần là sự lựa chọn phương thức thanh toán mà còn tiềm ẩn nhiều hệ lụy tiêu cực. Trước mắt là sự bất tiện không đáng có đối với người tiêu dùng, đặc biệt trong bối cảnh thanh toán không dùng tiền mặt đang ngày càng trở nên phổ biến và tiện lợi. Đối với Nhà nước, hành vi này trực tiếp gây thất thu một khoản không nhỏ cho ngân sách nhà nước, ảnh hưởng đến các chương trình an sinh xã hội và đầu tư phát triển…

“Dù có thể “né” được một phần thuế trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài, hành vi này tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý. Khi cơ quan chức năng tăng cường kiểm tra, thanh tra, việc phát hiện và truy thu thuế, thậm chí xử phạt nặng là điều khó tránh khỏi. Uy tín của cơ sở kinh doanh cũng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng trong mắt người tiêu dùng. Vì vậy, cửa hàng cà phê của gia đình tôi vẫn thanh toán bằng chuyển khoản và tiền mặt”, bà Lê Thị Thanh, phường Nghĩa Tân (quận Cầu Giấy) chia sẻ.

Việc thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt và bảo đảm sự minh bạch trong các giao dịch kinh tế là xu thế tất yếu và mang lại lợi ích to lớn cho toàn xã hội. Sự e ngại, thậm chí là hành vi cố tình “lách luật” của một bộ phận hộ, cá nhân kinh doanh trước các chính sách thuế mới cần được ngành Thuế tăng cường truyền thông, phổ biến để họ hiểu được những lợi ích của việc thực hiện đúng nghĩa vụ thuế.

Song song với việc tuyên truyền, cần có biện pháp thanh tra, kiểm tra quyết liệt để phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp cố tình vi phạm, trốn thuế, tạo tính răn đe.