Làm tuyên truyền cũng phải có nghệ thuật

Thời bao cấp, Nhà nước không chỉ trả lương cho rất nhiều nghệ sĩ biên chế trong các đoàn nghệ thuật mà hằng năm còn chi khá nhiều tiền để các đơn vị này hoạt động. Và để tuyên truyền chủ trương, chính sách, định hướng và giáo dục thẩm mỹ cho công chúng thông qua các hình thức nghệ thuật thì Nhà nước phải bỏ tiền là điều dễ hiểu. Và dù nội dung thế nào thì phim, sân khấu hay ca nhạc đều mang âm hưởng ngợi ca. Thời đó là thế nên chẳng có gì phải phàn nàn. Nhưng cũng may mắn cho những người hoạt động nghệ thuật, khán giả thời bao cấp không có nhiều sự lựa chọn đối với các món ăn tinh thần nên khoai hay sắn cũng được. Vì thế các đơn vị nghệ thuật cùng một lúc làm được hai việc, vừa tuyên truyền lại vừa có doanh thu.

Còn thời nay, tuyên truyền vẫn là nhiệm vụ quan trọng nhất của các đơn vị nghệ thuật quốc doanh. Tuy nhiên, thu hút một số lượng lớn người xem là rất khó và chuyện "hai trong một" cũng không thể nói là chuyện dễ dàng. Hiện cả nước có gần 70 đài truyền hình với hàng trăm kênh khác nhau, trong đó có không ít kênh nước ngoài và rất nhiều trong số các kênh phát sóng 24/24h. Chưa kể phần lớn thời lượng phát sóng của các đài là các chương trình giải trí, từ phim, sân khấu đến ca múa nhạc. Chỉ tính riêng trong lĩnh vực phim (sản xuất trong nước và của nước ngoài) đã có rất nhiều dòng phim như: Tâm lý, hình sự, hành động, kinh dị… đáp ứng thị hiếu cho các đối tượng khán giả. Nôm na là khán giả tha hồ lựa chọn món ăn phù hợp với mình. Với các chương trình nghệ thuật mang tính tuyên truyền, nhiều đài truyền hình, phát sóng trực tiếp và có đài làm rất khéo nên vẫn hấp dẫn người xem. Ngoài truyền hình, các đơn vị nghệ thuật làm tuyên truyền còn phải đối mặt với vô vàn chương trình giải trí, kiến thức trên internet lúc nào cũng cuốn hút lớp trẻ. Chỉ cần nhấp chuột là lập tức tìm được điều họ muốn trong khi cước phí rất rẻ.

Trong bối cảnh như vậy, rất đáng nói là các đơn vị nghệ thuật nhà nước làm phim, dựng vở sân khấu hay làm chương trình ca nhạc tuyên truyền hầu như không có sự thay đổi nào. Vẫn như thời bao cấp! Nhân vật trong phim thiếu thân phận, tính cách mờ nhạt; vở diễn sân khấu không có yếu tố mới và lạ, xung đột kịch, cũ kỹ; còn ca múa nhạc thì diễn viên múa cứ giơ tay đợi nhạc, những ca khúc thiếu vắng cảm xúc chân thực. Vì không thay đổi nên rất nhiều phim làm bằng tiền nhà nước chỉ chiếu được vài suất phải cất vào kho. Thậm chí chiếu miễn phí cũng rất ít người xem cho dù ngoài trời nóng bức và trong rạp có máy lạnh. Hậu quả là Nhà nước bỏ rất nhiều tiền nhưng không đạt hiệu quả trong công tác tuyên truyền vì không có khán giả.

Qua câu chuyện về khán giả liên quan tới bộ phim "Sống cùng lịch sử", có thể thấy nếu các nhà tổ chức sản xuất không dám chọn kịch bản có xương có thịt thì sản phẩm nghệ thuật chỉ là thứ lờ lờ. Mặt khác cần rạch ròi, nếu là chương trình tuyên truyền nên phục vụ miễn phí đừng bắt các đơn vị nghệ thuật vừa làm tuyên truyền, vừa có doanh thu. Với các đạo diễn, dù là tuyên truyền cũng cần phải làm một cách rất nghệ thuật. Chỉ có như vậy mới thu hút được khán giả thời nay.