Kiểm soát việc mua vé tham quan Hội An để phát triển du lịch bền vững

Chủ trương bán vé đã có từ lâu

Những năm đầu khi Hội An làm du lịch (cuối thập niên 1980), lịch trình tham quan phố cổ được thiết kế gồm 4 điểm di tích thuộc sở hữu tư nhân và tập thể, với giá 7.000 đồng/1 khách nước ngoài và 1.500 đồng/1 khách nội địa. 50% số tiền thu được thuộc phần các chủ di tích, 50% còn lại là chi phí hành chính, ấn loát, điện nước, sửa chữa nhỏ các di tích trong lịch trình tham quan...

Dù giá vé thấp, nhưng nhiều đoàn du khách đến phố cổ không qua bộ phận bán vé nên khoản thu phí tham quan hầu như không đáng kể. Thậm chí, liên tục trong mấy năm, tiền thu được từ bán vé tham quan ít hơn các khoản chi phí, nhà nước phải bù lỗ (tiền bán vé một năm được 52 triệu đồng nhưng các khoản chi phí hết 57 triệu đồng).

Từ cuối năm 1992, Thị ủy và HĐND thị xã chủ trương điều chỉnh giá vé 5.000 đồng/lượt đối với khách Việt Nam, 50.000 đồng, tương đương 5 USD/lượt khách quốc tế khi vào tham quan khu vực I của phố cổ.

Tháng 8-1995, "Quy chế quản lý khách tham quan du lịch phố cổ Hội An" ra đời và đến ngày 15-10-1995 chính thức bán vé trọn gói tham quan Khu vực I phố cổ với giá gấp 10 lần. Ngay trong ngày đầu tiên, phát hành được 324 vé, trong đó có 199 vé dành cho du khách nước ngoài, doanh thu 11 triệu đồng. Năm 1995, tổng số tiền thu từ vé tham quan đạt 5,7 tỷ đồng.

Từ năm 1995 đến nay, phương án phát hành vé tham quan chung cho cả "vùng lõi" - khu vực I của Khu phố cổ Hội An - Di sản văn hóa thế giới đã nhiều lần thay đổi, cải tiến phương thức gắn với bổ sung nhiều nội dung chương trình, sản phẩm văn hóa - du lịch. UNESCO châu Á - Thái Bình Dương đã đánh giá cao phương án này và cho đây là "mô hình mang nhiều ưu điểm" vì quản lý được nguồn vé, tránh những tiêu cực xảy ra tại điểm di tích, nhất là kiểm soát được số lượng khách tham quan. 

85% tiền thu được từ vé tham quan dành cho việc đầu tư trùng tu các di tích, chi trả cho các chủ di tích tập thể và tư nhân, duy tu, bảo dưỡng các công trình công cộng phục vụ khách tham quan.

Vấn đề ở chỗ, vé tham quan Hội An thường có trong giá tour chào bán của các hãng lữ hành. Lâu nay, có tình trạng nhiều đơn vị tổ chức lữ hành không mua vé cho khách, đến Khu phố cổ Hội An không hướng dẫn du khách tham quan chu đáo. 

Điều này sẽ tạo nên cảm giác hụt hẫng cho du khách vì không có vé đồng nghĩa với việc không được khám phá giá trị đích thực của không gian phố cổ Hội An mà lẽ ra quyền lợi đó họ được tận hưởng. Mặt khác, có một thực tế bất công bằng là những hãng lữ hành nghiêm túc mua vé cho khách thì bị thiệt thòi hơn những hãng lữ hành làm ăn không nghiêm túc, đi chui thì lại được lợi. 

Vì lợi ích chung

Bài toán làm sao việc bán vé tham quan vừa giúp người dân được hưởng lợi từ chính di tích, vừa có thể đóng góp để tu bổ, sửa chữa những ngôi nhà cổ đang xuống cấp đã có lời giải chính từ nguồn bán vé tham quan. Từ nguồn thu này, Hội An mới đủ năng lực tài chính để kiên trì thực hiện các dự án "Đêm phố cổ" - tổ chức lần đầu tiên vào ngày 9-8-1998, "Phố cổ không có tiếng động cơ" - bắt đầu từ cuối tháng 7-2004, "Phố dành cho người đi bộ và xe thô sơ", "Thử nghiệm mở rộng thời gian và nội dung phục vụ khách tham quan khu phố cổ Hội An vào ban đêm", "Giờ tắt điện"... 

Những sản phẩm này làm cho "vẻ đẹp không trùng lắp" của 9 loại hình kiến trúc với hơn 1.300 di tích trong khu phố cổ Hội An có hồn cốt, gắn quyện với nhau, lung linh và an lành trong một không gian tổng thể. Nhờ những nỗ lực không mệt mỏi, năm 1999, Khu phố cổ Hội An trở thành Di sản văn hóa thế giới, từ đó khai mở tiềm năng và định hình một hướng đi đầy triển vọng cho ngành Du lịch phát triển.

Do chỉ số giá tiêu dùng ngày một tăng, từ ngày 1-11-2012, thành phố Hội An điều chỉnh giá vé khách nước ngoài từ 90.000 đồng lên 120.000 đồng; khách Việt Nam từ 45.000 đồng lên 80.000 đồng/người. Đối với khách nước ngoài, ô vé tự chọn từ 5 điểm tham quan tăng lên 6 điểm, khách Việt Nam từ 2 điểm tăng lên 3 điểm.

Với giá vé này, mỗi khách tham quan sẽ có một ô vé chung để tham quan cảnh quan không gian khu phố cổ, được tham quan và trải nghiệm lối sống của người Hội An với những sinh hoạt hằng ngày, những trò chơi dân gian, xem biểu diễn nghệ thuật cổ truyền trên mỗi góc phố suốt từ 7h sáng đến 22h đêm... và tự chọn cho mình điểm đến thuộc nhiều loại hình di tích trong 22 điểm tham quan tiêu biểu. 

Bên cạnh đó, thành phố Hội An cũng có một số ưu đãi như đối với khách tham quan đi theo đoàn: Đủ 15 khách, miễn 1 vé và đoàn đủ 8 khách, miễn phí hướng dẫn viên, trẻ em dưới 16 tuổi được tham quan miễn phí. Một số ưu đãi "ngoại lệ" như với khách có chương trình tham quan và lưu trú tại Hội An vài ba ngày, tấm vé tham quan sẽ không chỉ có giá trị trong 24 giờ như đúng quy định mà có giá trị trong suốt thời gian khách lưu trú.

Giá vé như vậy đã ổn định từ năm 2012 đến nay. Từ ngày 15-5-2023, cơ quan quản lý triển khai thêm các biện pháp chống thất thu, siết chặt việc bán và kiểm soát vé, quyết liệt xử lý đối với những trường hợp cố tình đưa khách đi chui. Mục tiêu chung là "vui lòng khách đến, vừa lòng khách đi".