“Kêu” mãi vẫn chưa được “cứu”

Ông Lê Mạnh Cường, Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Thường Tín cho biết: So với các quận, huyện, thị xã trên địa bàn thành phố, Thường Tín là một trong những địa phương có nhiều di tích và DTLS đã được xếp hạng, với 100/385 di tích (56 di tích cấp quốc gia, 44 di tích cấp thành phố). Trong số di tích đã xếp hạng có 23 di tích xuống cấp rất nghiêm trọng, cần được trùng tu, tôn tạo khẩn cấp. Điển hình trong số đó phải kể đến DTLS cấp quốc gia đình Tổ (xã Nguyễn Trãi) có niên đại cách đây hơn 300 năm, hiện vẫn lưu giữ được phần lớn các mảng chạm của nghệ thuật điêu khắc độc đáo thời Lê và nhiều di vật quý. Tuy nhiên, do đã lâu không được tu bổ nên toàn bộ các cột trụ bằng gỗ lim của đình bị mối mọt ăn rỗng hết chân; 2/3 số xà thế hoành có nguy cơ bị gãy bất cứ lúc nào do bị mọt đục; hai bức cốn và bộ cửa võng đã bị gãy nát từ lâu. Đỉnh mái đình và hai đầu hồi bị sụt ngói, mỗi khi mưa đình bị dột rất nặng. "Để "cứu" di tích, xã đã nhiều lần đề nghị UBND huyện Thường Tín, UBND thành phố Hà Nội đầu tư kinh phí trùng tu toàn bộ di tích nhưng đến nay vẫn không thể triển khai, vì chưa có vốn" - ông Dương Thanh Tĩnh, Chủ tịch UBND xã Nguyễn Trãi phân trần. Trước thực trạng đình Tổ quá xuống cấp, trong năm 2013, UBND huyện Thường Tín đã bố trí 200 triệu đồng để chống xuống cấp di tích này. Ngoài đình Tổ, còn rất nhiều DTLS xếp hạng ở Thường Tín bị xuống cấp, cần sớm trùng tu như DTLS cấp quốc gia chùa Đậu (xã Nguyễn Trãi); nhà thờ Nguyễn Trãi (xã Nhị Khê); đền bến Chương Dương (xã Chương Dương); đền thờ Chử Đồng Tử (xã Tự Nhiên); chùa Pháp Vân (xã Văn Bình)… nhưng đến nay vẫn phải "án binh bất động" chờ vốn.

Tại huyện Chương Mỹ, theo thống kê mới nhất, toàn huyện có 327 di tích (149 di tích đã được xếp hạng cấp quốc gia và thành phố) thì 60% số này bị xuống cấp. Đại diện Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Chương Mỹ cho biết, kinh phí đầu tư cho trùng tu, tôn tạo di tích còn hạn hẹp, chủ yếu trông chờ vào nguồn vốn của chương trình mục tiêu quốc gia và nguồn vốn ngân sách, trong khi đó nguồn đầu tư từ công tác xã hội hóa chưa được chú trọng hoặc chỉ đủ đầu tư chống xuống cấp (gia cố, bảo dưỡng).

Cùng cảnh ngộ, các huyện, thị xã như Sơn Tây, Ba Vì, Phú Xuyên cũng có rất nhiều DTLS xuống cấp nhưng vẫn chưa được đầu tư kinh phí để tu bổ. Thị xã Sơn Tây hiện có đình Cam Thịnh nằm trong khu DTLS xã Đường Lâm được xếp hạng DTLS văn hóa cấp thành phố từ năm 2008 là một ví dụ. Do đình được xây dựng từ quá lâu (từ khoảng thế kỷ XVII), khí hậu lại khắc nghiệt nên đến nay toàn bộ hệ thống cột cái, xà ngang, vì kèo… của đình bị mối mọt ăn rỗng. Để bảo đảm an toàn cho người dân và bảo tồn các di vật cổ, địa phương đã phải sử dụng gần 100 cột gỗ để chống cho đình khỏi sập. Ngoài ra, DTLS chùa Vân Gia (phường Trung Hưng), đình Văn Khê (xã Xuân Sơn)… cũng xuống cấp trầm trọng nhưng chưa biết đến bao giờ mới có vốn để tu bổ. Tại huyện Ba Vì, đình Thanh Lũng (xã Tiên Phong) - ngôi đình cổ có kiến trúc nghệ thuật quý hiếm, được công nhận DTLS cấp quốc gia cũng đang xuống cấp từng ngày. Nhiều năm nay, mái đình bị võng xuống, sụt từng mảng ngói, gây dột nặng nhưng chính quyền địa phương vẫn chỉ biết "kêu" vì không có thẩm quyền gì trong việc tu bổ.

Theo thống kê của Sở VH, TT&DL Hà Nội, trong tổng số hơn 5.000 DTLS trên địa bàn (hơn 2.000 DTLS xếp hạng), hiện có khoảng 600 di tích đã và đang xuống cấp nghiêm trọng. Hầu hết các DTLS trên địa bàn có niên đại từ 100 năm trở lên, nhiều di tích có tuổi đời 300-500 năm, thậm chí 1.000 năm nên sự xuống cấp là không thể tránh khỏi. Được biết, từ đầu năm đến nay, Sở VH,TT&DL Hà Nội đã có nhiều văn bản trình Bộ VH,TT&DL về việc trùng tu, tôn tạo di tích theo đúng Luật Di sản văn hóa. Tuy nhiên, do lượng DTLS xuống cấp quá lớn, trong khi vốn đầu tư để tu bổ mỗi di tích lên đến cả chục tỷ đồng. Do vậy, bài toán vốn đầu tư tu bổ, tôn tạo di tích trong thời điểm hiện nay chưa thể có lời giải, đồng nghĩa với việc DTLS tiếp tục xuống cấp.