Hiệu quả đặt lên hàng đầu

Có 50 bài báo quốc tế được công bố

Đánh giá sơ bộ kết quả của chương trình, ông Nguyễn Thiện Thành, Giám đốc Văn phòng Các chương trình trọng điểm cấp nhà nước nhấn mạnh, hầu hết các đề tài, dự án trong các chương trình thuộc lĩnh vực KHCN (KC) đều đặt mục tiêu nghiên cứu để làm chủ công nghệ hoặc quy trình công nghệ tiên tiến so với khu vực và thế giới. Trong số gần 200 công nghệ hoặc quy trình kỹ thuật được nghiên cứu, tính đến nay có khoảng 80 công nghệ đã thành công ở các mức độ khác nhau. Nhiều kết quả đã đạt trình độ của các nước tiên tiến trên thế giới, có thể kể đến như: Kỹ thuật phẫu thuật nội soi trong điều trị một số bệnh lý tuyến giáp (do Bệnh viện Nội tiết trung ương chủ trì); quy trình ghép khối thận - tụy từ người chết não (Học viện Quân y); quy trình phẫu thuật nội soi qua ngả tự nhiên (trực tràng và âm đạo) điều trị ung thư đại tràng và trực tràng (Bệnh viện Trung ương Huế chủ trì); công nghệ gắn kháng thể đơn dòng với 2 đồng vị phóng xạ I131 và Y90 (Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt). Ngoài ra, các kỹ thuật và công nghệ tiên tiến khác hứa hẹn có những kết quả tốt như: Công nghệ chuyển gen chịu hạn cho cây ngô, cây đậu tương; công nghệ đột biến tạo giống bằng phóng xạ cho lúa và đậu tương; kỹ thuật ghép thận từ người cho tim ngừng đập; kỹ thuật can thiệp nội mạch trong điều trị phình, bóc tách động mạch chủ… Trong nghiên cứu phát triển và ứng dụng công nghệ mới tiên tiến, hầu hết kết quả tạo ra đều đã được ứng dụng.

Về khả năng nâng cao tiềm lực KH&CN, đại diện Văn phòng Các chương trình trọng điểm cấp nhà nước cho biết: 100% đề tài, dự án đã nghiệm thu thuộc các chương trình đều có công bố kết quả trên các tạp chí trong và ngoài nước. Theo thống kê sơ bộ hiện nay các chương trình KC đã có trên 50 bài báo khoa học được đăng trên các tạp chí quốc tế và dự kiến có thêm 61 bài báo nữa sẽ công bố trong thời gian tới, gần 400 kết quả nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí trong nước và 74 kết quả khoa học được trình bày trong các hội nghị quốc tế.

Thực hiện triệt để cơ chế "đặt hàng"

Cũng theo ông Nguyễn Thiện Thành, hoạt động của các chương trình trọng điểm nằm trong xu thế đổi mới cơ bản, toàn diện và đồng bộ tổ chức, cơ chế quản lý, cơ chế hoạt động KH&CN đã được Bộ KH&CN thực hiện từ nhiều năm trước. Trong đó, phải kể đến cơ chế "đặt hàng" các nhiệm vụ KH&CN, theo đó nguồn chủ yếu để xây dựng nên các đề tài, dự án cấp quốc gia phải xuất phát từ nhu cầu thực tế và cam kết có địa chỉ ứng dụng kết quả của các bộ, ngành và địa phương. Tuy nhiên, cơ chế này tương đối mới nên việc triển khai thực hiện còn chưa được đồng bộ. Bên cạnh đó, còn nhiều đề tài chậm tiến độ thực hiện, xin kéo dài thời gian, việc giải ngân cũng trì trệ. Sự phối hợp giữa cơ quan chủ trì và chủ nhiệm trong nhiều đề tài, dự án chưa tốt. Phần lớn cơ quan chủ trì chưa thực sự là đơn vị quản lý và chịu trách nhiệm đối với kết quả nghiên cứu của chủ nhiệm đề tài, dự án.

Các nhà khoa học đã đưa ra một số đề xuất với Bộ KH&CN, như sự cần thiết phải điều chỉnh khung chương trình để phù hợp với thực tế, thực hiện triệt để cơ chế "đặt hàng" theo hướng lấy mục tiêu triển khai ứng dụng làm trọng tâm, giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm đặc biệt về tài chính nhiều hơn nữa cho các chủ nhiệm đề tài, có các giải pháp thanh quyết toán kinh phí đơn giản hơn…

Trước những ý kiến này, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân cho rằng, các ban chủ nhiệm chương trình nên cùng nhau định vị lại vai trò của các chương trình trong giai đoạn hiện nay, cũng như xác định rõ mục tiêu sản phẩm cụ thể để tìm cách nâng cao hiệu quả của từng chương trình và dù là chương trình trọng điểm hay cấp quốc gia cũng cần đặt yếu tố hiệu quả lên hàng đầu, sử dụng hiệu quả nguồn ngân sách nhà nước cũng như huy động tối đa nguồn tài trợ của doanh nghiệp, xã hội… Bộ trưởng cho biết, năm 2013, Bộ KH&CN đã xây dựng và trình Quốc hội Luật KH&CN sửa đổi với nhiều nội dung đổi mới, mặc dù chưa đáp ứng được hết những mong muốn của các nhà khoa học nhưng phần nào những đổi mới trong luật cũng giúp tiếp cận những quy định của nền kinh tế thị trường, theo thông lệ chung của thế giới. Một trong những đổi mới lần này là Bộ KH&CN được giao phê duyệt nhiệm vụ 5 năm và hằng năm. Điểm mới thứ hai là cơ chế cấp phát kinh phí thực hiện đề tài, dự án thông qua quỹ. Như vậy, từ nay các nhiệm vụ được giao đến đâu sẽ được cấp kinh phí đến đó, không phải chờ đợi; ngoài ra còn có phương thức khoán chi đến sản phẩm cuối cùng, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà khoa học thực hiện đề tài, dự án.