Hải quan kiến nghị giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo

Liên quan đến việc xuất khẩu 400.000 tấn gạo theo hạn ngạch, tại thông cáo báo chí phát đi chiều 17-4, Tổng cục Hải quan đã đề xuất Chính phủ nhiều giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp.

Theo đó, để bảo đảm công tác quản lý nhà nước đối với mặt hàng gạo xuất khẩu; bảo đảm tính công khai, minh bạch và thuận lợi cho doanh nghiệp khi lên kế hoạch xuất khẩu gạo và xử lý lượng gạo hiện lưu giữ tại cửa khẩu nhưng chưa thể xuất khẩu, Tổng cục Hải quan kiến nghị, đối với các lô hàng gạo đang tồn tại cảng chưa xuất khẩu, Thủ tướng Chính phủ cho phép xuất khẩu các lô hàng gạo đã đưa vào cảng trước ngày 24-3-2020 nhưng chưa đăng ký tờ khai hải quan trong tháng 4-2020 được xác nhận bởi doanh nghiệp, đơn vị kinh doanh cảng, cơ quan hải quan.

Tổng lượng gạo đang được lưu giữ tại khu vực các cửa khẩu là hơn 146.400 tấn. Số lượng gạo xuất khẩu sẽ trừ vào hạn ngạch xuất khẩu. 

Tổng cục Hải quan kiến nghị Thủ tướng phê duyệt số lượng gạo được phép xuất khẩu, không bao gồm gạo nếp và định hướng lộ trình, tiến độ xuất khẩu, trên cơ sở đó giao Bộ Công Thương lựa chọn phương án tối ưu để trình Thủ tướng phê duyệt.

Phương án 1: Giao Bộ Công Thương tổ chức bán đấu giá hạn ngạch xuất khẩu gạo (tương tự như việc đấu giá hạn ngạch nhập khẩu đường đã và đang được Bộ Công Thương triển khai).

Theo đó, Bộ Công Thương công bố công khai hạn ngạch gạo được xuất khẩu và chia thành các gói đấu giá. Các doanh nghiệp được phép tham gia đấu giá, nếu đáp ứng các điều kiện quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP ngày 15-8-2018 của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo; đã trúng thầu cung cấp gạo, đã ký hợp đồng và hoàn thành việc giao gạo cho Cục Dự trữ nhà nước khu vực; ký thỏa thuận với ít nhất 1 hệ thống siêu thị về việc đảm bảo cung cấp lượng dự trữ lưu thông 5% khi được yêu cầu. 

Doanh nghiệp đáp ứng các điều kiện nêu trên và được Bộ Công Thương thông báo doanh nghiệp đấu giá, cơ quan hải quan sẽ giải quyết thủ tục xuất khẩu theo quy định.

Phương án 2: Giao Bộ Công Thương phân bổ hạn ngạch xuất khẩu gạo cho các doanh nghiệp đáp ứng đủ điều kiện kinh doanh gạo theo quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP. 

Để đảm bảo công khai, minh bạch, cũng như cần có thời gian để Tổng cục Hải quan mở lại hệ thống (sau khi ngừng tiếp nhận tờ khai do hết hạn ngạch), khi ban hành Quyết định phân bổ hạn ngạch xuất khẩu, Bộ Công Thương cần thống nhất với Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) về thời điểm bắt đầu áp dụng để thông báo công khai cho các doanh nghiệp biết, thực hiện.

* Chiều cùng ngày, Bộ Công Thương cho biết, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, tại văn bản số 2827/VPCP-KTTH, ngày 10-4-2020, của Văn phòng Chính phủ, trong đó giao Bộ Công Thương báo cáo Thủ tướng Chính phủ về phương án điều hành xuất khẩu gạo trong tháng 5-2020, Bộ Công Thương quyết định thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành gồm 11 thành viên do Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh làm Trưởng đoàn kiểm tra.

Đoàn có nhiệm vụ làm việc với cơ quan hải quan và một số cơ quan có liên quan để nắm tình hình về lượng gạo hàng hóa tại các cảng, trên cơ sở đó, xây dựng báo cáo Thủ tướng Chính phủ về tình hình xuất khẩu gạo tháng 4-2020 và phương án điều hành xuất khẩu gạo trong tháng 5-2020 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Thời gian làm việc từ ngày 20 đến 24-4-2020.

Doanh nghiệp khó chủ động phương án kinh doanh với nguyên tắc quản lý hạn ngạch đang áp dụng

Liên quan đến Quyết định số 1106/QĐ-BCT ngày 10-4 của Bộ Công Thương về hạn ngạch xuất khẩu 400.000 tấn gạo, Tổng cục Hải quan cho biết, qua theo dõi, thống kê năm 2019, có 257 doanh nghiệp tham gia xuất khẩu gạo, với tổng lượng xuất khẩu là 6.370,6 triệu tấn, đạt kim ngạch 2.806,3 triệu USD.

Theo báo cáo của Bộ Công Thương đến ngày 27-3-2020, tổng lượng gạo mà các doanh nghiệp thành viên của Hiệp hội Lương thực Việt Nam đã ký hợp đồng nhưng chưa giao hàng là 1,574 triệu tấn (các doanh nghiệp ngoài Hiệp hội là 910 tấn), trong đó phải giao từ nay đến 31-5-2020 là 1,385 triệu tấn.

Trong giai đoạn trước mắt và lâu dài, nhu cầu xuất khẩu gạo của các doanh nghiệp Việt Nam là rất lớn, với 257 doanh nghiệp tham gia xuất khẩu, trong khi tổng lượng được xuất khẩu trong tháng 4 theo Quyết định số 1106/QĐ-BCT về hạn ngạch xuất khẩu gạo chỉ là 400.000 tấn. Điều này dẫn đến nhiều doanh nghiệp không thể đăng ký tờ khai xuất khẩu được.

Vì vậy, nếu quy định nguyên tắc quản lý hạn ngạch như hiện nay (nhất là hạn ngạch cấp theo tháng và doanh nghiệp nào đăng ký tờ khai trước thì được xuất khẩu trước đến khi hết hạn ngạch) dẫn đến doanh nghiệp sẽ bị động trong việc quyết định phương án kinh doanh, gặp nhiều rủi ro khi xuất khẩu, không dám ký trước hợp đồng với đối tác khi chưa biết chắc có được đăng ký để xuất khẩu không, trường hợp ký hợp đồng có thể bị phạt vì không giao hàng đúng hợp đồng và có thể chịu các chi phí khác liên quan đến lưu tàu, hàng tồn kho…

Ngoài ra, doanh nghiệp cũng chịu thiệt hại do không tận dụng được cơ hội kinh doanh, trong bối cảnh giá gạo xuất khẩu trên thế giới đang tăng cao do nhu cầu tiêu dùng, sinh hoạt của các nước đang chịu ảnh hưởng của dịch bệnh. Những rủi ro trên đây cùng với việc không đăng ký được tờ khai xuất khẩu cũng gây bức xúc cho doanh nghiệp.