Gương mẫu - yếu tố quan trọng trong giáo dục trẻ

Theo nhà tâm lý học Mark Nielsen, thuộc Đại học Queensland (Australia), những đứa trẻ mới bắt đầu hình thành nhận thức thường có thói quen lặp lại hành động của bố mẹ. Nghiên cứu này thường được thực hiện với những đứa trẻ sống trong các nền văn hóa phương Tây, có cha mẹ được giáo dục tốt và thuộc tầng lớp trung lưu, luôn coi trọng việc dạy dỗ con cái họ. Mark Nielsen lấy ví dụ về việc mở một chiếc hộp. Những đứa trẻ tham gia trong quá trình nghiên cứu được hướng dẫn mở hộp một cách đơn giản nhất. Tuy nhiên, ngay sau khi nhìn thấy bố hoặc mẹ chúng mở hộp theo cách khác, dù cách này có phức tạp đến mấy đi chăng nữa thì chúng lập tức quên ngay những gì đã được hướng dẫn và làm theo bậc sinh thành. Mark Nielsen cho rằng hành vi này là một phần cốt lõi của việc phát triển trí tuệ văn hóa của con người.

Dựa trên những nghiên cứu tương tự như vậy, các nhà tâm lý đã đưa ra được những lời khuyên quan trọng cho các bậc cha mẹ trong cách giáo dục con cái, trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc noi gương và những điều có thể vô tình gây ảnh hưởng xấu tới con trẻ. Chẳng hạn, một người mẹ nói với nhân viên thu ngân của một nhà hàng rằng con trai 12 tuổi của cô chỉ mới 11 tuổi để có thể được giảm giá tại bữa tiệc buffet. Lập tức, cậu con trai sẽ học thói “khôn vặt" này của mẹ để áp dụng trong những trường hợp tương tự. Hoặc một người cha dạy con cái phải tôn trọng những người xung quanh nhưng ông này lại thường xuyên nói xấu về người khác sau lưng họ. Như vậy, những điều răn dạy của ông sẽ không có tác dụng.

Thực tế, trên thế giới, rất nhiều bậc cha mẹ ý thức được tầm quan trọng của việc noi gương cho con cái. Ngay cả những người nổi tiếng, dù bận trăm công nghìn việc, họ cũng không quên rằng, hành vi và cách ứng xử của mình sẽ góp phần hình thành nên tính cách cho lớp trẻ sau này.

Vợ chồng tỷ phú người Mỹ Bill Gates và Melinda Gates là một trong những cặp nổi tiếng nhất thế giới. Ngoài sở hữu khối tài sản khổng lồ, họ còn điều hành quỹ từ thiện tư nhân lớn nhất thế giới. Tuy công việc bận rộn nhưng họ cũng như những bậc cha mẹ khác, đều coi việc dành thời gian cho con cái là điều quan trọng hơn cả. Kết hôn 26 năm, Bill và Melinda có 3 người con. Khi được hỏi về phương pháp nuôi dạy con cái, tỷ phú Bill Gates chia sẻ: "Hãy là tấm gương tốt cho các con. Điều này sẽ giúp cho con của bạn nhận ra được nhiều điều trong cuộc sống. Các con tôi nhìn thấy tôi đọc rất nhiều sách và điều này đã trở thành bài học tích cực giúp chúng dành thời gian cho một thứ gì đó có ích trong cuộc sống". Khi nhắc tới thành công của mình, tỷ phú Bill Gates không quên nhắc tới cha mẹ, những người tham gia nhiều hoạt động từ thiện và cộng đồng. Cha mẹ ông luôn coi “cho đi là nhận lại” là giá trị quan trọng trong gia đình. Những giá trị này đóng góp rất lớn cho các nỗ lực thiện nguyện của Bill Gates ngày nay.

Còn vợ chồng tỷ phú Jeff Bezos, ông chủ của tập đoàn Amazon, cũng coi nuôi dạy con cái là nhiệm vụ trọng tâm, hướng đám trẻ thành những người tháo vát, tự lập, tài năng thay vì tạo ra những “cậu ấm, cô chiêu” chỉ biết hưởng thụ cuộc sống sang chảnh từ tiền của người cha tỷ phú. Một trong những điều con cái có thể học hỏi ở ông chính là khả năng xoay xở trong mọi hoàn cảnh. Người đàn ông giàu nhất thế giới cho biết, việc rèn luyện khả năng xoay xở từ nhỏ đã giúp ông rất nhiều trong công việc, đặc biệt khi ông liên tục thất bại rồi lại sẵn sàng chấp nhận mạo hiểm trong quá trình gây dựng Amazon. Tỷ phú Jeff Bezos kể lại câu chuyện thời nhỏ luôn được nghỉ hè tại nông trại của ông nội. Trong khoảng thời gian đó, Jeff hỗ trợ ông nội làm mọi thứ thay vì gọi thợ. Họ cùng nhau sửa những máy móc hạng nặng, chăm đàn gia súc và hoàn thiện một ngôi nhà. “Ông không biết làm nhiều thứ nhưng luôn tự mày mò đến khi hiểu cách làm mới thôi. Thời nhỏ, tôi được chứng kiến ông tự giải quyết mọi vấn đề trong cuộc sống”, tỷ phú Mỹ kể. 

Là những ngôi sao trong làng giải trí thế giới, song David Beckham và Victoria lại dạy dỗ con trở thành những người bình thường, không ngạo mạn khoe khoang sự giàu có. Bên ngoài, Victoria có vẻ lạnh lùng ít nói, nhưng khi về nhà cựu thành viên ban nhạc Spice Girls vui vẻ chăm sóc các con. Cách nói chuyện, tiếp cận, dạy dỗ con của cô rất khéo léo, tinh tế. Nhà thiết kế nổi tiếng từng tâm sự: “Một lần, trên đường đến trường, Cruz đã hỏi tôi rằng tại sao nổi tiếng là tốt hả mẹ? Tôi trả lời rằng: Khi con nổi tiếng, con có sức mạnh nhất định để làm những điều tốt đẹp. Đó là cách chúng tôi bắt đầu nói về việc từ thiện. Cruz vô cùng ngọt ngào và nói rằng: Khi mà mọi người lắng nghe những điều con nói, con có thể truyền bá những thông điệp hay”. Từ những câu hỏi tưởng như rất bình thường, Vic đã dạy con về việc giúp đỡ người khác, dạy con biết cách làm từ thiện khi có hoàn cảnh tốt hơn nhiều người. Cựu ca sĩ nhóm Spice Girl cũng từng khẳng định, cô muốn các con va vấp, làm quen nhiều hơn với những săm soi, nhòm ngó của các tay săn ảnh để biết cách giữ hình ảnh và cẩn trọng hơn với từng hành động của mình.

Ngày nay xã hội đã có những bước tiến đáng kể về vật chất, tinh thần và tri thức. Chính vì thế, lòng yêu thương và sự gương mẫu của cha mẹ, ông bà với con trẻ nên được kết hợp với kỹ năng giáo dục, sự hiểu biết tâm lý, tình cảm, nhận thức của giới trẻ để có những tác động tới trẻ tích cực và hiệu quả hơn.