Don - sản vật độc đáo của Quảng Ngãi

Don là một loài nhuyễn thể, có hình dạng, màu sắc không khác loài hến là bao, nhưng kích thước nhỏ hơn, chỉ khoảng 1cm. Đặc biệt, don chỉ xuất hiện ở vùng sông Vệ và sông Trà Khúc, không thể tìm thấy ở bất cứ nơi nào khác. Mỗi năm, mùa don kéo dài từ tháng 4 đến tháng 5, còn từ tháng 7 đến tháng 9 thì ít hơn. Người ta phải vất vả ngâm mình trong nước nhiều giờ mới có thể cào được từ vài lạng đến vài cân don, tùy từng thời điểm và phụ thuộc vào con nước. Tuy vất vả, khó đánh bắt nhưng giá don không cao. Một bát don kèm bánh đa ngon có giá chỉ 15 nghìn đồng.

Để có bát canh don ngon, người ta phải mất khá nhiều công sức. Sau khi mua don về, phải rửa vài lần, sau đó ngâm trong nước gạo khoảng 4 giờ cho don nhả hết cát. Khi don đã sạch, người ta cho vào nồi luộc với tỷ lệ 1 bát don kèm 2 bát nước. Nước sôi, dùng đũa khuấy đều cho đến khi don bong hết vỏ, vớt ra rổ, lọc nước, bỏ cặn và vỏ. Phần thịt don để riêng, phần nước được nêm thêm gia vị và đun cho đến khi nước có màu trắng đục, vị ngọt thanh tự nhiên.

Khi ăn, người dùng xúc khoảng 3 thìa thịt don vào bát nhỡ, thêm một chút hành lá xanh thái nhỏ, một chút hành tây thái sợi đã được bóc sạch và ngâm nước cho khỏi hăng, rồi chan nước. Phía trên là mấy lát ớt đỏ vừa để cho đẹp mắt, vừa át mùi tanh. Thực khách có thể cho thêm chút chanh, giấm tùy khẩu vị, sau đó bẻ bánh tráng gạo nướng vào bát, đợi cho bánh mềm rồi thưởng thức.

Canh don là món ăn dân dã của người Quảng Ngãi. Nó cho thấy sự tinh tế trong khâu thưởng thức nhưng vẫn chân chất, không màu mè như tính cách con người nơi đây. Và, cũng bởi chỉ có ở vùng sông Vệ, Trà Khúc nên don đã được ghi danh là một trong 4 sản vật tiêu biểu của Quảng Ngãi và là một trong 50 món ngon nhất của Việt Nam.