Đề xuất "luật hóa" việc cấm sử dụng điện thoại cầm tay khi lái xe ô tô

Nhóm nghiên cứu đã thực hiện quan sát trên 210.000 người điều khiển phương tiện có hành vi sử dụng ĐTDĐ trong khi lái xe tại 9 địa điểm ở TP Hồ Chí Minh và Bình Dương. Kết quả cho thấy, hình thức sử dụng phổ biến là gọi điện thoại dạng cầm tay và nhắn tin, có rất ít người gọi điện thoại dạng rảnh tay (handsfree). Đối tượng điều khiển xe đạp điện (e-bike) có tỷ lệ sử dụng ĐTDĐ đặc biệt cao, gấp khoảng 32-38 lần so với tỷ lệ vi phạm ở đối tượng đi xe máy và xe đạp.

Đường nông thôn có tỷ lệ người điều khiển phương tiện vi phạm cao nhất (khoảng 11 xe vi phạm trên mỗi 1.000 xe quan sát được). Nam giới là đối tượng vi phạm chủ yếu, chiếm khoảng 75-80% các đối tượng quan sát có vi phạm. Trong những người sử dụng ĐTDĐ khi đang điều khiển phương tiện thì chỉ có khoảng 6% dừng hẳn xe vào lề đường, 33% chuyển vào làn giáp lề và đi chậm lại, còn khoảng 61% vẫn giữ tốc độ xe chạy như các xe khác trên đường.

Tiến sĩ Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu GT-VT Việt Đức, Trưởng nhóm nghiên cứu cho biết, tỷ lệ người được hỏi bị tai nạn giao thông trong 2 năm qua chiếm khoảng 24%. Trong đó, sử dụng ĐTDĐ trong khi điều khiển phương tiện đóng góp 6-8% tổng số vụ tai nạn giao thông. Tỷ lệ sử dụng ĐTDĐ khi đang điều khiển phương tiện hàng ngày cao nhất rơi vào nhóm đối tượng lái xe tải (50%), tiếp đến là nhóm đối tượng lái ô tô con (39%), nhóm lái xe khách/xe buýt (37%) và thấp nhất là nhóm đối tượng lái xe máy (8%). Khoảng 50-60% người được phỏng vấn trả lời rằng họ vẫn điều khiển xe chạy bình thường khi sử dụng ĐTDĐ. Đa phần người được phỏng vấn cho rằng, họ có niềm tin vào khả năng kiểm soát tay lái cũng như có sự tự tin trong thực hiện hành vi sử dụng điện thoại khi đang lái xe.

Cũng theo Tiến sĩ Vũ Anh Tuấn, kết quả nghiên cứu thực nghiệm trên sa hình ô tô cho thấy, sử dụng điện thoại khi đang lái ô tô có thể làm xác suất xảy ra tai nạn giao thông tăng cao gấp gần 3 lần so với trường hợp không sử dụng điện thoại. Mức độ tăng xác suất xảy ra tai nạn giao thông sẽ cộng hưởng với các trường hợp sử dụng ĐTDĐ khi xe bắt đầu khởi hành, đi qua nút giao thông, tăng tốc hay giảm tốc trên đường thẳng.

Kết quả nghiên cứu thực nghiệm trên thiết bị mô phỏng xe máy cho thấy, sử dụng điện thoại nhắn tin làm tăng rủi ro xảy ra tai nạn gấp 20,3 lần so với khi không sử dụng điện thoại. Nói chuyện điện thoại dạng cầm tay làm tăng rủi ro xảy ra tai nạn gấp 8,5 lần so với khi không sử dụng điện thoại. Nói chuyện điện thoại dạng rảnh tay làm tăng rủi ro xảy ra tai nạn gấp 5,3 lần so với khi không sử dụng điện thoại. Yếu tố vận tốc và số năm kinh nghiệm lái xe đều có ảnh hưởng đến xác suất xảy ra tai nạn khi sử dụng điện thoại cầm tay và rảnh tay. Rủi ro xảy ra tai nạn giao thông khi nhắn tin rất cao, kể cả với lái xe chuyên nghiệp và có kinh nghiệm. Nội dung tin nhắn càng phức tạp càng làm phân tâm lái xe và dẫn tới rủi ro gây tai nạn cao hơn.

Từ những kết quả trên, nhóm nghiên cứu đề xuất 5 giải pháp, chính sách để hạn chế hành vi sử dụng ĐTDĐ trong khi điều khiển phương tiện tham gia giao thông, bao gồm:

Thứ nhất, cấm hoàn toàn hành vi sử dụng ĐTDĐ cầm tay khi điều khiển phương tiện tham gia giao thông. Với điện thoại rảnh tay (bluetooth): Từ kinh nghiệm của các nước phát triển (như Mỹ, Đức, Nhật Bản,…), luật cho phép sử dụng điện thoại rảnh tay, có thể cho phép sử dụng các công nghệ kết nối như bluetooth giúp người lái xe có thể liên lạc qua điện thoại, nhưng hoàn toàn rảnh tay để có thể tập trung lái xe an toàn, kèm theo đó là các hướng dẫn, khuyến cáo chặt chẽ và cụ thể khi sử dụng loại điện thoại rảnh tay trong khi điều khiển phương tiện.

Thứ hai, nâng cao mức phạt hành chính và bổ sung hình phạt đối với hành vi sử dụng điện thoại nhắn tin hoặc nghe gọi để đủ mức độ răn đe đối với người điều khiển ô tô.

Thứ ba, tăng cường công tác tuần tra xử phạt. Tăng cường ứng dụng công nghệ thiết bị cho phép trích xuất hình ảnh sử dụng điện thoại cho công tác xử phạt nguội.

Thứ tư, nâng cao nhận thức của người dân về tác hại nguy hiểm của hành vi sử dụng điện thoại trong lúc lái xe bằng việc thực hiện các chiến dịch truyền thông và chương trình giáo dục ATGT. Các kết quả phân tích về sự gia tăng khả năng xảy ra tai nạn giao thông do sử dụng điện thoại trong khi điều khiển phương tiện tham gia giao thông sẽ là những thông điệp có sức mạnh to lớn làm thay đổi thái độ và hành vi của người dân.

Thứ năm, cải thiện công tác đào tạo lái và sát hạch cấp phép lái xe; cung cấp thông tin cho học viên về sự ảnh hưởng nguy hiểm của hành vi sử dụng điện thoại và các cách lái xe an toàn khi có ý định sử dụng điện thoại.