Đẩy mạnh thương mại hóa kết quả nghiên cứu

Chưa tương xứng với tiềm năng

Theo Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp khoa học và công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), công tác thương mại hóa kết quả nghiên cứu, tài sản trí tuệ từ các viện, trường đang được đẩy mạnh thông qua nhiều hình thức, như: Chủ sở hữu kết quả nghiên cứu, tác giả tự đầu tư khai thác, chuyển giao quyền sở hữu, quyền sử dụng sáng chế, hợp tác với các bên để khai thác, chuyển giao. Một số mô hình đã được thành lập để thúc đẩy thương mại hóa công nghệ thông qua mô hình doanh nghiệp khởi nguồn từ trường đại học, viện nghiên cứu. Có một số viện, trường thiết lập được các mối quan hệ chặt chẽ với cộng đồng doanh nghiệp và bước đầu cho thấy lối ra cho sản phẩm nghiên cứu, mang lại lợi ích thiết thực cho các bên trong thương mại hóa công nghệ, kết quả nghiên cứu.

Hợp tác giữa Trường Đại học Bách khoa Hà Nội và Công ty cổ phần Bóng đèn phích nước Rạng Đông là một ví dụ về mô hình hợp tác hiệu quả, phát huy tốt năng lực, trí tuệ, khả năng sáng tạo để tạo ra các sản phẩm “Make in Vietnam” cho thị trường trong nước và xuất khẩu. Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Bóng đèn phích nước Rạng Đông Nguyễn Đoàn Thăng cho biết, trong giai đoạn thay thế đèn phóng điện bằng đèn LED, năm 2011, công ty đã thành lập Trung tâm R&D chiếu sáng LED hợp tác với hơn 40 nhà khoa học từ các viện nghiên cứu, trường đại học lớn để vừa nghiên cứu vừa đào tạo đội ngũ kỹ sư về công nghệ bán dẫn, điện tử, công nghệ sản xuất sản phẩm LED. Đến hết năm 2019, công ty đã chấm dứt sản xuất đèn phóng điện, thay thế hoàn toàn bằng sản phẩm LED, giúp tăng trưởng hằng năm đạt 10-12%. Hiện tại, công ty và Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đã ký thỏa thuận hợp tác về việc thành lập nhóm nghiên cứu chung theo mô hình doanh nghiệp liên kết với trường đại học.

Là trường đi đầu trong việc thương mại hóa kết quả nghiên cứu, sáng chế, giai đoạn 2010-2020, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đã thực hiện các hợp đồng chuyển giao công nghệ với doanh số trung bình khoảng 25 tỷ đồng/năm. Đặc biệt, nhà trường đã thành lập hệ thống doanh nghiệp để hỗ trợ các nhà khoa học trong trường bắt tay với các doanh nghiệp bên ngoài, giúp rút ngắn khoảng cách giữa nghiên cứu trong phòng thí nghiệm và ứng dụng vào thực tiễn.

Ngoài ví dụ trên, một số viện, trường đã đạt được thành công bước đầu trong việc chuyển giao công nghệ, thương mại hóa các sáng chế. Nhưng theo đánh giá của các chuyên gia, hoạt động này còn rất hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng. Theo Tiến sĩ Phạm Xuân Khánh, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Nghề công nghệ cao Hà Nội, nhà trường có “sản phẩm” mà nhiều năm nay đi tìm khách hàng rất khó; không biết bán với giá bao nhiêu, bán ở đâu...

Tìm “tiếng nói chung” với thị trường

Đánh giá của Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp khoa học và công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho thấy, hoạt động chuyển giao và thương mại hóa kết quả nghiên cứu của các viện, trường, hầu hết được thực hiện bởi chính mối quan hệ của các nhà khoa học, thông qua các trung tâm nghiên cứu, trung tâm dịch vụ chuyển giao công nghệ trực thuộc viện, trường.

Còn theo Trưởng phòng Quản lý công nghệ (Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội) Lê Thanh Hiếu, nếu không phối hợp với các doanh nghiệp và tìm kiếm nguồn đầu tư để hoàn thiện sản phẩm nội sinh, nhất là khâu thiết kế, mỹ thuật công nghiệp, thì các viện, trường rất khó thương mại hóa được sản phẩm nghiên cứu và cạnh tranh với sản phẩm ngoại nhập.

Để tìm “tiếng nói chung”, mới đây, Chương trình ươm tạo đưa sáng chế ra thị trường - Lab2 Market, với sự hợp tác 4 bên: Công ty TNHH một thành viên Đầu tư và Phát triển công nghệ Bách khoa Hà Nội, Quỹ Đầu tư khởi nghiệp sáng tạo Bách khoa Hà Nội, Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo quốc gia, Chương trình hỗ trợ khởi nghiệp Thụy Sĩ đã ra đời, bắt đầu hoạt động từ tháng 7-2021.

Đây là chương trình ươm tạo đầu tiên ở Việt Nam với sứ mệnh thương mại hóa các sáng chế trong trường đại học. Các nhóm tham gia chương trình sẽ nhận được sự đồng hành và tư vấn để giải quyết những thử thách về nhận diện thị trường mục tiêu, xác định vị thế cạnh tranh, xác định mô hình kinh doanh tối ưu, nâng cao năng lực tiếp thị và bán hàng, định giá, hoàn thiện hồ sơ gọi vốn và tiếp cận nhà đầu tư tiềm năng...

Liên quan đến vấn đề này, Cục trưởng Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp khoa học và công nghệ Phạm Hồng Quất cho biết, Lab2Market là bước thí điểm, tiên phong trong việc hình thành hệ sinh thái bền vững cho các nhà khoa học. Việc thương mại hóa thành công các sáng chế sẽ trở thành yếu tố thúc đẩy tăng trưởng của đổi mới sáng tạo, tránh hiện tượng chảy máu chất xám.