Đất học Thư Trai

Cứ theo lời ông Bí thư thì Thư Trai nổi tiếng là đất học. Trong đình làng còn lưu giữ 11 bản sắc phong của 6 đời vua, từ năm 1801 đến năm 1925, làng vinh dự có 2 trong 8 tiến sĩ của huyện Phúc Thọ ghi trong bảng vàng bia đá nơi Văn Miếu - Quốc Tử Giám là Khuất Duy Hài đỗ tiến sĩ năm 1868 lúc 46 tuổi và Nguyễn Đình Dương đỗ tiến sĩ năm 1880 lúc 37 tuổi. Làng Thư Trai còn có Nguyễn Đỗ Mục (1866-1949) là con của tiến sĩ Nguyễn Đình Dương, là nhà văn, nhà nho uyên thâm. Ông đỗ tú tài năm 1909 khoa Kỷ Dậu, là dịch giả đã biên khảo nhiều tác phẩm như Đông chu liệt quốc, Khổng Tử tạp ngữ, Thủy hử và nhiều tác phẩm khác. Trong lĩnh vực hội họa, một trong những người nổi tiếng ở thế kỉ XX là họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung (1912-1977), con trai của nhà văn Nguyễn Đỗ Mục.

Các bô lão trong làng kể lại, truyền thống hiếu học ở Thư Trai như một dòng chảy xuyên suốt theo chiều dài lịch sử. Nhớ lại những ngày đầu sau Cách mạng Tháng Tám (1945), thôn Thư Trai đã thành lập một tổ giáo viên tham gia dạy bình dân học vụ, xóa mù chữ. Nhân dân đi học vào các buổi trưa, tối, lớp học là đình chùa hoặc nhà dân. Chính quyền lâm thời tổ chức kiểm tra trên đường ra đồng, ở cổng làng, cổng chợ. Ai biết đọc thì cho qua “cổng sáng”, ai chưa biết đọc thì phải qua “cổng mù”. Các gia đình biết chữ thì vẽ vòng tròn đỏ; chưa biết thạo thì vẽ vòng tròn nửa đỏ, nửa đen; còn gia đình nào mù chữ thì vẽ vòng đen ở bờ tường, đầu nhà, hoặc nong nia treo trước ngõ. Không bao lâu sau, nhân dân đã đọc thông, viết thạo, có người còn làm được phép tính 2 con số…

Câu chuyện về việc học ở Thư Trai đang rôm rả thì Chủ tịch Hội Cựu chiến binh xã Phúc Hòa, đồng thời là Hội trưởng Hội Khuyến học thôn Thư Trai Nguyễn Thái Học tới. Như chạm đúng mạch, ông Học mời chúng tôi về nhà, nơi lưu giữ cẩn thận những cuốn sổ ghi danh sách khen thưởng, bảng vàng thành tích học tập của con em trong làng cùng hàng chục giấy khen, bằng khen về thành tích hiếu học. Theo ông Học, thôn có 700 hộ, 3.900 nhân khẩu. Ngoài ra, còn 1.000 người thoát ly khỏi làng công tác tại các cơ quan nhà nước và quân đội. Thống kê mới đây cho thấy, cả thôn có trên 250 người đỗ đại học chính quy, có khoảng 100 người làm giáo viên dạy học ở địa phương và các vùng lân cận. Nhiều gia đình ở Thư Trai thế hệ này tiếp thế hệ khác đạt thành tích cao trong học tập như hộ ông Nguyễn Huy Ban, cụm 4, nguyên là cán bộ về hưu hiện có 2 người con đã và đang học tiến sĩ. Hơn 20 gia đình trong thôn có từ 2 đến 4 người con tất cả đều học đại học như gia đình ông Khuất Duy Đạo, bà Khuất Thị Sáp cả 4 người con trai, gái đều tốt nghiệp đại học hệ chính quy…

Sự học ở Thư Trai có nhiều kết quả, ngoài nỗ lực của mỗi cá nhân, sự động viên, vun đắp của gia đình, còn có sự chung tay góp sức của làng, xã. Trong suốt 17 năm qua, Thư Trai đã duy trì hoạt động của Quỹ Khuyến học thôn, động viên kịp thời con em học hành, góp phần xây dựng quê hương. Không chỉ con em trong làng, đối tượng còn mở rộng ra cả các cháu có bố đẻ là người Thư Trai nhưng đang sinh sống và học tập ở mọi miền cả nước: “Chỉ cần có thành tích cao trong học tập, có giấy khen, bằng khen mang về làng là được phát thưởng như học sinh ở làng” - ông Học cho biết. Việc tổ chức khen thưởng được tiến hành 2 lần/năm tại đình làng. Đợt 1 vào ngày 6 tháng 2 (âm lịch) - nhân ngày lễ hội truyền thống của làng. Đối tượng khen thưởng đợt này là tất cả học sinh phổ thông đạt danh hiệu học giỏi cấp trường trở lên, học sinh thi đỗ đại học, sinh viên học giỏi, học sinh tiêu biểu, giáo viên dạy giỏi và những anh chị có bằng thạc sĩ, tiến sĩ. Đợt 2 trao thưởng vào trước ngày khai giảng năm học mới. Đối tượng gồm học sinh thi đỗ đại học nguyện vọng 1 và học sinh vượt khó học giỏi.

Ông Học cho biết, sau 17 năm hoạt động, Quỹ Khuyến học thôn đã khen thưởng 2.216 em với tổng số tiền thưởng là 215 triệu đồng. Để có nguồn quỹ đó, nhân dân Thư Trai tâm huyết với phong trào hiếu học đã tham gia đóng góp người ít thì vài chục ngàn, người nhiều vài triệu đồng. Nhiều con em làng Thư Trai thành đạt đang sinh sống ở nơi khác mỗi khi có dịp về quê cũng chung sức tham gia như ông: Khuất Duy Hải, Nguyễn Văn Trường, bà Nguyễn Thị Chiểu… Năm 2009, ông Khuất Duy Hải và ông Nguyễn Văn Trường còn tặng Hội Khuyến học thôn hơn 300 cuốn sách, truyện trị giá hơn 11 triệu đồng. Ngoài Quỹ Khuyến học của thôn, Thư Trai còn có 7/7 dòng họ có quỹ khuyến học riêng như họ Khuất Duy, Khuất Văn, Nguyễn… số tiền quỹ lên tới hàng chục triệu đồng, tương đương với quỹ của làng…

Nhờ kết quả trong phong trào khuyến học, thôn Thư Trai đã 2 lần được UBND tỉnh Hà Tây (cũ) khen thưởng trong các năm 2002, 2004. Năm 2009, thôn tiếp tục nhận được bằng khen của Chủ tịch UBND TP Hà Nội về công tác này. Đó là niềm tự hào lớn của người dân làng Thư Trai để tiếp bước trên con đường mới.