Đảo chính quân sự tại Nigiê: “Bóng ma” trở lại

Bị bắt khi đang tham gia một cuộc họp nội các và quản thúc trong một doanh trại quân đội ở ngoại ô thủ đô Niamey, số phận của Tổng thống Tandja hiện cũng không khác mấy so với nhiều quan chức chính phủ đang phải chịu chung cảnh ngộ với ông. Ngay sau đó, nhóm tự xưng là Hội đồng Tối cao Phục hồi dân chủ (CSRD) tiến hành cuộc chính biến đã lập tức chỉ định ông Salou Djibo, chỉ huy đơn vị pháo binh có vai trò chủ chốt trong vụ đảo chính làm người đứng đầu chính quyền quân sự. Chỉ một ngày sau đó, nhà lãnh đạo tự phong này đã ra lệnh giải tán chính phủ, tạm thời đình chỉ Hiến pháp cùng toàn bộ thể chế hiện hành, ban bố lệnh giới nghiêm và đóng cửa biên giới. Những diễn biến nhanh chóng và dễ dàng ấy cho thấy bóng ma đảo chính từng khiến người dân Nigiê kinh sợ đã trở lại và mang theo nguy cơ đẩy nước này ra khỏi quỹ đạo dân chủ với một nền hòa bình thực sự; đồng thời chìm sâu hơn vào đói nghèo.

Cuộc "đổi chủ" diễn ra vào thời điểm đất nước giàu uranium này đang trải qua cuộc khủng hoảng chính trị trầm trọng kể từ tháng 8 năm ngoái khi ông Tandja giải tán Quốc hội và tổ chức trưng cầu dân ý để thay đổi Hiến pháp nhằm cho phép ông tiếp tục nhiệm kỳ tổng thống thứ ba thay vì sẽ phải ra đi sau ngày 22-12-2009. Bầu không khí chính trị ngày càng trở nên căng thẳng khi nhiều người chống chính phủ tại Nigiê cáo buộc Tổng thống cố bám víu lấy quyền lực và phá hoại các cuộc thương thuyết nhằm tìm giải pháp thoát khỏi khủng hoảng. Hành động của ông Tandja đã bị Cộng đồng quốc tế chỉ trích, kèm theo đó là các biện pháp trừng phạt. Trong khi cộng đồng Kinh tế Tây Phi (ECOWAS) đình chỉ tư cách thành viên của Nigiê, thì Mỹ cũng tuyên bố cắt viện trợ nhân đạo và cấm một số quan chức Chính phủ Nigiê tới Mỹ.

Tuy nhiên, trên tinh thần phản đối tất cả những hành động giành quyền lực vi hiến và đi ngược lại các nguyên tắc dân chủ, nhiều tổ chức và quốc gia trên thế giới đã đồng loạt lên án vụ đảo chính ở Nigiê. Pháp, Mỹ, Đức… đã kêu gọi các bên liên quan tìm giải pháp giải quyết cuộc khủng hoảng chính trị thông qua đối thoại, nhanh chóng khôi phục dân chủ, trong đó có việc tiến hành các cuộc bầu cử công bằng, minh bạch. Tổng Thư ký Liên hợp quốc Ban Kimun cũng kêu gọi Nigiê nhanh chóng tìm giải pháp hòa bình cho cuộc khủng hoảng hiện nay; đồng thời phản đối bất kỳ việc duy trì quyền lực thông qua các hành động vi hiến. Trong khi đó, Cao ủy phụ trách an ninh của Liên minh châu Phi (AU), ông Ramtane Lamamra tuyên bố những gì đang diễn ra ở Nigiê "đi ngược lại mong muốn của AU về một châu lục không có đảo chính".

30 năm sau khi được Pháp trao trả độc lập (năm 1960), Nigiê mới tổ chức được cuộc bầu cử đầu tiên và đã qua 40 năm, quốc gia châu Phi này vẫn là một trong những đất nước nghèo nhất thế giới. Người chấm dứt "kỷ nguyên" đảo chính và nổi dậy tại Nigiê sau một cuộc bầu cử dân chủ năm 1999 để lên nắm quyền lần đầu lại vừa bị phế truất bằng một cuộc chính biến. Rõ ràng, bất ổn chính trị vẫn chưa buông tha quốc gia này. Một tương lai mờ mịt đang đợi chờ Nigiê nhiều hơn lời cam kết sẽ làm cho đất nước này trở thành tấm gương về dân chủ và quản lý của CSRD nếu như cuộc tranh giành quyền lực tiếp tục được "ưu tiên" và lợi ích của đất nước bị đẩy xuống hàng thứ yếu.