"Con nhím Điện Biên” sống lại

Nhóm tác giả tổng đạo diễn, nhạc sĩ, họa sĩ trao đổi trước khi dựng vở.
Ảnh: HNM 

Ngày 10-1-2004, Tổng cục Chính trị Quân đội NDVN quyết định Con nhím Điện Biên Phủlà tác phẩm nghệ thuật sân khấu chính trong chương trình hoạt động kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7-5-1954 - 7-5-2004). Tác giả kịch bản: Nguyễn Khắc Phục. Cố vấn: NSNDGS-TS Đình Quang. Tổng đạo diễn: NSƯT Lê Hùng. Đạo diễn: Hồ Ngọc Hà. Âm nhạc: Trọng Đài. Thiết kế mỹ thuật: Lê Sơn. Đạo diễn hình thể: Minh Thịnh. Đoàn kịch nói Quân đội đang tập trung dàn dựng để kịp ra mắt công chúng vào cuối tháng 3-2004.

Con nhím Điện Biên Phủđậm đà âm hưởng anh hùng ca, mang dáng dấp sử thi, nhưng vẫn là một tác phẩm văn học kịch được hư cấu bằng các thủ pháp nghệ thuật, vừa phải bảo đảm tính chân thực lịch sử, vừa phải xây dựng được các hình tượng nhân vật có thân phận, cá tính trong một chỉnh thể thẩm mỹ. Nhân vật trung tâm là vị chính ủy, những cán bộ, chiến sĩ, nghệ sĩ, dân công hỏa tuyến bình dị nhất đã làm nên Chiến thắng lịch sử, góp phần làm cho lịch sử nhân loại vào cuối thế kỷ 20 thay đổi theo chiều hướng tích cực.

Con nhím Điện Biên Phủ lý giải nguyên nhân thắng lợi của ta và thất bại của Pháp qua các sự kiện được sắp xếp hợp lý. Sự đối đầu về lý tưởng của các nhân vật thuộc hai phía được tác giả mô tả tinh tế, không cường điệu, ồn ào. Nhân vật kịch là những con người đại diện cho một giai tầng xã hội nhất định như: nông dân (Thỉm, Nồng, Lấm, Bùn…), trí thức thành thị (Khôi, Lanh, Quân, Vịnh…); sĩ quan, binh lính Pháp (Russeou, Castrie, Jane, Sarah…).

Hình tượng đại tướng Võ Nguyên Giáp đượckhắc họa rõ nét qua đối thoại giữa các nhân vật và người xem thấy rõ sự sáng suốt của vị tướng tài ba - người đã biết tiếp thu và áp dụng thật tuyệt vời những lý thuyết quân sự trong binh thư của ông cha xưa để lại: người giỏi cầm quân thì không phải bày trận; người giỏi bày trận thì không phải đánh; người giỏi đánh thì không thua; người giỏi thua thì không chết…

Trước khi có chiến thắng Điện Biên Phủ, nhà văn lớn của nước Pháp, André Malreau, đã tiên đoán rằng “Điện Biên Phủ Việt Nam sẽ chấm dứt kỷ nguyên khinh miệt con người”. Điều đó đã thành hiện thực bởi chiến thắng vĩ đại đã làm cho địa danh Điện Biên Phủ trở thành một động từ, một danh từ, hoặc tính từ ẩn dụ để chỉ một chiến thắng đâu đó trên thế giới. Chủ đề chính của vở kịch là thông điệp: Việt Nam là một dân tộc nhỏ bé nhưng biết tự trọng, đủ bản lĩnh và nghị lực để giữ gìn phẩm giá của mình. Một dân tộc có truyền thống văn hóa sâu sắc và truyền thống yêu nước mãnh liệt, biết lựa chọn con đường đúng đắn (tập hợp dưới lá cờ của Đảng, thực hiện đường lối chiến tranh nhân dân vĩ đại...) để đấu tranh giành độc lập, tự do, dân chủ, bác ái, xây dựng một xã hội mới tiến bộ, bình đẳng với các dân tộc trên thế giới. Kịch bản đã nêu bật được sự hy sinh cao cả tình riêng để thực hiện nghĩa lớn, như tình huống hai vợ chồng chính ủy và đứa con trai duy nhất cùng ra trận. Người con - chiến sĩ ấy không bao giờ trở về nữa nhưng lớp thoại giữa hai vợ chồng (chính ủy Nhân Hòa và bác sĩ ái) cho ta thấy nỗi niềm riêng không phải lúc nào cũng thực hiện được khi đất nước đang có ngoại xâm.

Vở kịch đề tài lịch sử - cách mạng được viết kỹ lưỡng, bố cục chặt chẽ, văn phong mới mẻ và trong sáng. Nội dung giàu chất liệu, sự kiện, với những tên đất, tên người quen thuộc, gợi cho người đọc nhớ lại những trang sử hào hùng của dân tộc. Tuy nhiên, Điện Biên Phủ chỉ là một “lát cắt” nên không thể diễn tả hết trên sân khấu cả một chặng đường dài lịch sử của dân tộc ta. Chỉ có 26 nhân vật xuất hiện nhưng thông qua các lớp kịch, những câu thoại và các cảnh trí xuyên suốt vở kịch, ta có thể hình dung rõ chiến trường năm xưa. Người xem như nhìn rõ cả đại đoàn quân dân đổ về Điện Biên Phủ, tấp nập xe thồ, gồng gánh, những anh hùng lấp lỗ châu mai, lấy thân chèn pháo…

Trong buổi khởi công vở kịch, đạo diễn NSƯT Lê Hùng đã bày tỏ sự xúc động chân thành khi vinh dự nhận trách nhiệm: “Tôi sẽ làm hết sức mình cho vở kịch thành công và đúng với ý đồ của tác giả. Bởi chính tôi cũng muốn bày tỏ lòng biết ơn đối với những người đã hy sinh vì cuộc sốngcủa chúng ta hôm nay”. Phần âm nhạc, bản Giao hưởng Điện Biêngồm 4 chương được nhạc sĩ Trọng Đài trân trọng viết riêng cho Con nhím Điện Biên Phủ.Suốt vở diễn sẽ có âm hưởngcủa những bài ca quen thuộc về Điện Biên như Hò kéo pháo, Qua miền Tây Bắc, Chiến thắng Điện Biên Phủ…Đến nay, Giao hưởng điện Biêncủa NS Trọng Đài đã xong và dựng được hai chương đầu. Phần thiết kế mỹ thuật cũng được chuẩn bị công phu, họa sĩ Lê Sơn cùng tác giả NguyễnKhắc Phục, đạo diễn Lê Hùng và kíp dựng vở đang từng ngày xem xét, bổ sung thiết bị, đạo cụ… trang trí, ánh sáng nhằm tái hiện một Điện Biên Phủ hoành tráng, một chiến trường sôi động trong khuôn khổ cho phép của sân khấu kịch.

Tầm mức của chiến thắng Điện Biên Phủ vĩ đại có sức lay chuyển thế giới, nhưng công chúng vẫn hy vọng được nhìn thấy “Con nhím” sống lại sau 50 năm thế nào.Không dựng cho sân khấu quảng trường, nhưng qua cách thể hiện trong kịch bản và những phác họa của kíp dựng vở, tin rằng Con nhím Điện Biên Phủsẽ là tác phẩm hay, thuyết phục người xem.

HNM