Có xác lập mặt bằng giá mới?

Trước đó vài ngày, Thường trực Chính phủ đã đồng ý cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tăng giá điện 7,5% kể từ ngày 16-3-2015. Trước việc tăng giá xăng dầu, tăng giá điện diễn ra gần như đồng thời - được ví như là "máu", là đầu vào của hầu hết các ngành sản xuất thì việc chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của tháng 3 và các tháng tiếp sau gia tăng là điều rất khó tránh.

Câu hỏi đặt ra là trước việc hai loại hàng hóa thiết yếu nêu trên điều chỉnh tăng, các loại hàng hóa khác có tăng theo và sẽ tăng ở mức bao nhiêu? Vai trò điều tiết, kiểm soát của các cơ quan quản lý hữu hiệu đến mức nào?

Theo tính toán, việc tăng giá điện 7,5% sẽ làm cho CPI của cả năm 2015 tăng thêm 0,25%. Cộng với mức tăng giá xăng dầu gia tăng (cũng chưa ai dám khẳng định sẽ tiếp tục không tăng trong những tháng tới), chắc chắn sẽ không tránh khỏi hiệu ứng tăng giá dây chuyền, tăng giá tâm lý. Vì trước đây, đã có thực tế là mỗi đợt giá xăng tăng, lập tức các hàng hóa dịch vụ đều lấy làm căn cứ "hợp lý" để " ăn theo" và tình trạng này không dễ đối phó. Rõ nhất là giá cước vận tải sau vài lần hạ, nhưng các doanh nghiệp kinh doanh lĩnh vực này hầu hết vẫn "án binh bất động" cho đến khi Bộ GTVT vào cuộc kiểm tra, với nhiều chế tài mạnh thì vấn đề giảm cước mới được xem xét.

Ai dám chắc sau đợt tăng giá xăng dầu, điện lần này, giá cước vận tải sẽ đứng im như mức hiện nay!

Đáng lưu ý, giá xăng tăng do giá dầu thế giới tăng, nên ở góc độ nào đó phải chấp nhận. Tuy nhiên, giá điện tăng với biên độ lớn thì vẫn còn không ít băn khoăn. EVN lý giải việc tăng giá là để tránh cho doanh nghiệp bị lỗ, có thể tái đầu tư và việc tăng 7,5% chưa đạt mục tiêu doanh nghiệp vì mức tăng đơn vị này đề xuất phải là gần 13%. "Cái lý" của EVN là vậy, nhưng về phía người tiêu dùng thì sau rất nhiều lần, qua nhiều năm đến nay, giá thành điện vẫn chưa được giải trình một cách thuyết phục. Thấy rõ nhất là các yêu cầu của Thủ tướng với ngành điện về tăng năng suất lao động thế nào, giảm biên chế thừa, giảm hao hụt truyền tải ra sao…?

Trong khi đó, nền kinh tế nước ta mới có dấu hiệu phục hồi trong năm 2014. Hai tháng đầu năm 2015, CPI của cả nước giảm không theo quy luật ngoài lý do "đầu vào" của sản xuất, đặc biệt là giá xăng dầu giảm mạnh thì không phủ nhận nguyên nhân sức mua chưa được cải thiện rõ rệt vì tích lũy trong nhân dân đã ở ngưỡng tới hạn nên khó có thể có đột phá. Đồng hành với đó là lượng hàng tồn kho, và đáng lưu ý là "sức sống" của doanh nghiệp vẫn còn những trở ngại chưa thể vượt qua trong thời gian ngắn... Chính vì thế, việc tăng giá điện, xăng dầu không chỉ là lo ngại của những người điều hành kinh tế vĩ mô mà còn của đại đa số người dân.

2015 với Việt Nam là năm hội nhập, với hàng loạt cam kết về áp dụng biểu thuế ưu đãi khi tham gia các hiệp ước thương mại tự do, đặc biệt là Cộng đồng Kinh tế ASEAN có hiệu lực từ cuối năm, các dòng thuế nhập khẩu sẽ giảm, kéo theo hàng hóa nước ngoài du nhập vào với giá rẻ hơn dần hiển hiện. Trong bối cảnh đó, nếu không có những giải pháp quyết liệt, phù hợp hàng hóa của nước ta khó có thể cạnh tranh ngay trên sân nhà. Và nỗi lo cuối cùng lại trút vào đầu người tiêu dùng.