Chú trọng giáo dục thực học, thực nghiệp

Đây là yêu cầu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD - ĐT) khi cho ý kiến về tờ trình Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa (SGK) giáo dục phổ thông và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông ngày 27-9.

Cặp sách của học sinh phải nhẹ hơn

Xu hướng thế giới là mỗi học sinh chỉ học ít môn học và hoạt động giáo dục bắt buộc, còn lại tự chọn môn học và chuyên đề học tập theo sở trường, nguyện vọng của cá nhân trong giới hạn khả năng đáp ứng của nhà trường. Từ thành công của mô hình này, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính ngân sách của Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho rằng, Việt Nam cần nghiên cứu, tìm cách đổi mới an toàn. Việc đầu tiên cần tính đến là bỏ cách truyền thụ kiến thức một chiều bởi nó đang giết chết sự sáng tạo của học sinh phổ thông. Cũng theo ông Phùng Quốc Hiển, qua tiếp xúc cử tri, rất nhiều phụ huynh muốn cặp sách của con em nhẹ đi, nhưng thực tế càng ngày càng nặng lên. Do đó, ngoài SGK cơ bản, sách tham khảo như thế nào cũng phải được làm rõ ràng.

Đồng tình với nhận định trên, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc đề nghị huy động trí tuệ của các nhà giáo, chuyên gia, nhà khoa học cả nước để đổi mới SGK theo hướng giảm lý thuyết, tăng thực hành. Quá trình xây dựng lại, theo Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Ksor Phước, cần chú trọng tới nội dung dạy người. "Hồi trước, chúng tôi học lớp 12, về nhà thấy cha mẹ có khách là khoanh tay chào. Đấy là văn hóa ứng xử tối thiểu. Nay, chỉ còn thấy trẻ em tiểu học còn chào hỏi như thế. Những giá trị văn hóa tốt đẹp của chúng ta cần phải đặc biệt quan tâm, giữ gìn khi giáo dục lịch sử của dân tộc" - ông Ksor Phước phân tích.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng cũng bày tỏ băn khoăn khi đề án chuẩn bị khá công phu nhưng nội dung chương trình, SGK chưa thể hiện rõ nét việc gắn kết giữa dạy học với thi cử. Ngoài yêu cầu chỉnh sửa lại đề án, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Nghị quyết của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông phải nêu rõ điều kiện tổ chức thực hiện để các đại biểu Quốc hội có cơ sở thảo luận.

Chủ trương một chương trình, nhiều bộ SGK

Tham dự phiên họp, Bộ trưởng Bộ GD - ĐT Phạm Vũ Luận thể hiện sự cầu thị, tiếp thu các ý kiến nêu trên, đồng thời khẳng định sẽ đổi mới toàn diện từ chương trình, SGK, phương pháp dạy học, kiểm tra, thi đến đánh giá chất lượng giáo dục theo yêu cầu phát triển phẩm chất và năng lực người học, nhưng thực hiện từng bước một. Điều thay đổi đầu tiên là Bộ GD - ĐT sẽ xây dựng, thực nghiệm chương trình giáo dục phổ thông bao gồm cả chương trình chung cũng như các môn học; thực hiện chủ trương một chương trình, nhiều bộ SGK, trong đó chỉ có chương trình là mang tính pháp lý (hiện nay là cả chương trình và SGK đều mang tính pháp lý), còn SGK là một tài liệu quan trọng cùng với các tài liệu khác để học sinh học tập, tham khảo. Các môn học sẽ được tích hợp để giảm tải, giảm kiến thức hàn lâm, giảm số lượng môn học bằng cách lồng ghép những nội dung gần nhau của nhiều môn học vào cùng một lĩnh vực hoặc bổ sung, phát triển môn học tích hợp đã có trong chương trình hiện hành tạo thành môn học mới.

Theo người đứng đầu ngành giáo dục, quá trình lấy ý kiến về chủ trương trên cũng có ý kiến lo ngại, có nhiều bộ SGK sẽ dẫn đến tình trạng "loạn SGK". Song, Bộ trưởng Bộ GD - ĐT Phạm Vũ Luận khẳng định, Bộ dự kiến trong thời gian đầu áp dụng (2017- 2018) có 4 bộ SGK, của cả Bộ và các tổ chức, cá nhân biên soạn. Thay đổi này nhằm huy động trí tuệ, sự sáng tạo của các tổ chức, cá nhân trong biên soạn SGK, đáp ứng nhu cầu đa dạng của giáo viên và học sinh; đặc biệt là triệt bỏ độc quyền trong SGK. Việc lựa chọn bộ SGK cho từng môn học sẽ dựa trên cơ sở ý kiến của giáo viên, hội đồng chuyên môn, phụ huynh. "Như vậy là có chọn lựa phù hợp với đặc thù với nguyện vọng của từng trường, từng địa phương.

Bộ không "buông" khi có nhiều bộ SGK" - người đứng đầu ngành giáo dục nhấn mạnh.

Khái toán kinh phí thực hiện chương trình SGK mới, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận dự tính, cần khoảng 462 tỷ đồng để tập huấn cho đội ngũ biên soạn SGK, kể cả lực lượng của các tổ chức, cá nhân viết SGK; thẩm định SGK. Ngoài ra, cần thêm 316,8 tỷ đồng để biên soạn tài liệu giáo dục của địa phương; cung cấp kinh phí tập huấn cho địa phương, ghi hình bài giảng phát trên mạng; hỗ trợ tập huấn cho giáo viên ở vùng khó khăn. Như vậy, tổng cộng kinh phí khoảng 778,8 tỷ đồng. Trong đó, ngân sách TƯ chi 504,4 tỷ đồng, còn lại là ngân sách địa phương.

Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội đồng tình với phương án chi tiết nêu trên, nhưng đề nghị cân nhắc dành thời gian thích đáng cho việc thực nghiệm chương trình mới. "Những đổi mới trong khuôn khổ một lớp có thể thực nghiệm đồng thời theo lớp, nhưng những đổi mới có tính chất xuyên cấp học thì phải thực nghiệm theo hình thức cuốn chiếu lần lượt từ lớp dưới lên lớp trên" - Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội Đào Trọng Thi đề nghị.

Ở góc nhìn khác, nhiều chuyên gia tham dự phiên họp cho rằng, trên thực tế, rào cản đối với việc ứng dụng SGK mới có thể do chính giáo viên đã quá quen với mô hình cũ, trang thiết bị nghèo nàn. Vì vậy, cần tổ chức đánh giá thực trạng về đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý và cơ sở vật chất, trang thiết bị giáo dục để xác định kế hoạch triển khai đổi mới chương trình, SGK mới cụ thể cho từng cơ sở giáo dục. Nhà nước quy định những điều kiện tối thiểu để thực hiện nội dung, yêu cầu bắt buộc của chương trình giáo dục mới và ưu tiên tăng cường năng lực đối với những cơ sở giáo dục gặp khó khăn.