Cần xây dựng, ban hành tiêu chí phân định miền núi, vùng cao phù hợp với thực tiễn

Trình bày báo cáo, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm cho biết, căn cứ tiêu chí phân định theo Tờ trình số 98/MNDT của Văn phòng Miền núi và Dân tộc (nay là Ủy ban Dân tộc), từ năm 1993 đến nay, đã có 9 quyết định công nhận tỉnh, huyện, xã là miền núi vùng cao. Đến năm 2017, có 12 tỉnh vùng cao, 9 tỉnh miền núi, 23 tỉnh có miền núi; cấp huyện có 168 huyện vùng cao, 133 huyện miền núi; cấp xã có 2.529 xã vùng cao, 2.311 xã miền núi. Theo văn bản của Bộ Nội vụ gửi Hội đồng Bầu cử quốc gia vào tháng 3-2021, có sự thay đổi, giảm 32 huyện vùng cao, giảm 105 xã vùng cao và 272 xã miền núi.

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội nhận định, việc phân định xã, huyện, tỉnh là miền núi, vùng cao là việc làm cần thiết, làm cơ sở, căn cứ cho việc tổ chức các giải pháp quản lý Nhà nước và xây dựng một số chính sách phù hợp về đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội, ổn định đời sống cho cư dân tại chỗ.

Kết quả phân định đã và đang là các căn cứ quan trọng phục vụ nhiệm vụ quản lý nhà nước và xây dựng cơ chế, pháp luật, chính sách, tổ chức thực hiện chính sách trên địa bàn xã, huyện, tỉnh là miền núi, vùng cao.

Bên cạnh đó vẫn còn một số tồn tại, hạn chế trong việc phân định miền núi, vùng cao. Trong đó, tiêu chí phân định chưa thực sự bảo đảm tính khoa học, tính thực tiễn, tính phù hợp và tính đồng bộ giữa một số phân định. Các tiêu chí chính để xác định miền núi, vùng cao còn quá giản đơn.

Do đó, phân định miền núi, vùng cao trên thực tế hiện nay không phản ánh đúng tính chất, tương quan giữa các địa phương, các vùng. Điều này tạo nên sự chênh lệch đáng kể trong kết quả phân định, xếp loại đơn vị hành chính, dẫn đến thiếu sự tập trung ưu tiên và phân tán nguồn lực cũng như bảo đảm sự phù hợp của các quy định chính sách.

Bên cạnh đó, trong hệ thống văn bản pháp luật, chính sách hiện nay, nhiều văn bản pháp luật quy định phạm vi quá rộng cho nhiều vùng và chưa thống nhất về nội hàm các khái niệm dẫn đến việc quy định đối tượng chính sách chưa cụ thể theo tính chất chính sách, đôi khi chồng lấn, khó cụ thể hóa và tổ chức thực hiện, làm giảm hiệu quả chính sách.

Công tác tổng kết, kiểm tra, đánh giá việc phân định chưa được thực hiện kịp thời, việc phân định xã, huyện, tỉnh là miền núi, vùng cao được thực hiện từ năm 1993 đến nay đã 28 năm, nhưng các cơ quan quản lý, chủ trì chưa có hoạt động tổng kết, đánh giá.

Trên cơ sở kiến nghị giám sát, Hội đồng Dân tộc đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao Chính phủ tổng kết đánh giá toàn diện hiệu quả của việc phân định miền núi, vùng cao; phân định vùng dân tộc thiểu số và miền núi theo trình độ phát triển; cùng với việc xem xét các hình thức phân định khác. Trong đó, xác định một cơ quan đầu mối quản lý chủ trì theo dõi chung về vấn đề phân định.

Chính phủ cũng nghiên cứu, xây dựng và ban hành tiêu chí phân định miền núi, vùng cao; rà soát phân định, bảo đảm cơ sở pháp lý cũng như tính thống nhất, đồng bộ để thực hiện chính sách, pháp luật; đồng thời chỉ đạo các bộ, ngành liên quan rà soát lại các văn bản chính sách, pháp luật có liên quan đến việc điều chỉnh đối tượng là miền núi, vùng cao.

Thảo luận về báo cáo, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho rằng, các tiêu chí phân định miền núi, vùng cao đang áp dụng chưa thực sự hợp lý. Phó Chủ tịch Quốc hội lấy ví dụ thành phố Đà Lạt (tỉnh Lâm Đồng) cao khoảng 1.500m so với mặt nước biển nhưng là địa phương phát triển hơn một số địa phương đồng bằng.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh cho rằng, Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao Hội đồng Dân tộc cùng với Ủy ban Dân tộc và một số bộ, ngành liên quan để đánh giá lại tiêu chí phân định miền núi, vùng cao.

Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Hội đồng Dân tộc của Quốc hội tiếp tục phối hợp với Ủy ban Dân tộc tổng kết đánh giá toàn diện hiệu quả của việc phân định miền núi, vùng cao; rà soát các văn bản, chính sách, pháp luật có liên quan bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ; nghiên cứu sửa đổi bổ sung tiêu chí phân định miền núi, vùng cao làm cơ sở thống nhất, đồng bộ thực hiện chính sách pháp luật trong giai đoạn tiếp theo.